سیستم های اطلاعاتی – مبانی نظری و ادبیات

سیستم های اطلاعاتی

2-2. سیستم های اطلاعاتی

2-2-1. مفهوم داده، اطلاعات، دانش

2-2-2. ویژگی­های اطلاعات

2-2-3. دلایل برپا نمودن نظامهای اطلاعاتی در سازمان

2-2-4. سیستم

2-2-5. چرخه حیات سیستم

2-2-6. مزایای حاصل از به­کارگیری سیستم های اطلاعاتی در سطح سازمان

2-2-7. طبقه ­بندی سیستم های اطلاعاتی

2-2-8. ویژگی ­های سیستم های اطلاعاتی اثربخش

منابع

سیستم های اطلاعاتی

امروزه سیستم های اطلاعاتی به عنوان یکی از فناوری­های نوین بشری نه تنها خودش دستخوش تغییراتی شده است، بلکه به سرعت در حال تاثیرگذاری بر روی تمام سازمان­هاست. فناوری اطلاعات در واقع نوعی فناوری فراگیر است و ویژگی­ منحصر به­فرد آن، شمول و نیاز ضروری به آن است.

دامنه تغییرات ناشی از این پدیده، بسیار متنوع است و از جانشینی اطلاعات به جای انرژی یا نیروی کار انسانی در بخش تولید صنعتی تا تغییر در بخش درونی خدمات، از خدمات پرسنلی گرفته تا خدمات اجتماعی و سیستم­های توزیع را در بر می­گیرد (صرافی­زاده و پناهی، 1384، ص 52).

سیستم های اطلاعاتی به مجموعه­ای از اجزای مرتبط با هم گفته می­شود که اطلاعات را به منظور حمایت از تصمیم­گیری و کنترل در یک سازمان جمع­آوری، پردازش، ذخیره و توزیع می­کنند(جانکوفسکی[1]، 2009). نگرش سیستمی به جهت جامعیت بالقوه، به یکپارچگی و هماهنگی اطلاعات موجود در سازمان کشیده می­شود و عالی­ترین نمود نگرش سیستمی به سازمان­ها، به استقرار سیستم­های اطلاعات مدیریت منجر می­شود.

همان­طور که بیان شد، این سیستم­ها که گردآوری و سازماندهی داده­ها و تولید اطلاعات و انتقال آن را به مدیران به انجام می­رسانند، همچون ناظری  مقتدر در تمامی سطوح سازمان­ها حضور یافته و حیطه معرفتی مدیر را توسعه داده و بینش وی را برای اتخاذ تصمیمات صحیح مهیا می­سازد (طالقانی، 1382، ص 2).

به علت گستردگی و پیچیدگی موجود در سیستم­ها، مدیران اطلاعات و متخصصان اطلاعاتی به سیستم­های اطلاعاتی یعنی سیستم­هایی که به کمک ابزارهای رایانه­ای و فنآوری اطلاعات به گرد­آوری اطلاعات و پردازش سیستم­ها می­پردازند، روی آورده­اند. البته سیستم های اطلاعاتی به آن نقطه نرسیده­اند که بتوانند فکر کنند، برنامه­ریزی کنند و به چگونگی تغییرات واکنش دهند.

هنوز چندین اتاق برای افراد که  این سیستم­ها را اداره می­کنند وجود دارد. باید توجه داشت که فقط یک اقلیت کوچکی از این افراد عملاً سیستم­های رایانه­ای  یا سیستم­های فن آوری اطلاعات را طراحی می­کنند. تعداد زیادی از این افراد کاربر نهایی هستند مانند مدیران، کارکنان اداری و دیگران که از رایانه در زمینه­های شغلی خود استفاده می­کنند (فولی و همکاران[2]، 1998، ص 23).

انبوه اطلاعاتی که در پایگاه­های داده شرکت­ها ذخیره می­شود اکثراً آنقدر زیاد هستند که برای مدیران، بی معنی (و غیر قبل استفاده) می­شوند. این آنارشی  هرج و مرج در حجم انبوه اطلاعات نیاز به یک سیستم اطلاعاتی برای رده بندی و تقسیم­بندی آن برای استفاده هر چه بیشتر از آن می­باشد. سیستم­های اطلاعاتی ریشه در تصاویر غارها دارند و اعضای یک قبیله با استفاده از این سیستم­های بسیار اولیه داد و ستد های خود را انجام می­دادند.

وقتی میزان دادوستدها اندك و تعداد افرادي كه با يكديگر ارتباط برقرار مي­كنند انگشت شمار باشد مي­توان كارها را با استفاده از این سیستم­ها انجام داد، اما چنانچه میزان معاملات افزایش پیدا کند و افراد بیشتری نیز در این فعالیت­ها در گیر شوند، سیستم­های مورد استفاده باید به مراتب پیشرفته­تر باشد ( بهان و همکاران، 1377، ص 6).

1- Jankowski

[2]– Foley et al

مفهوم داده، اطلاعات، دانش

بسیاری از افراد هنوز فرض می­کنند که بین داده، اطلاعات و دانش، آگاهی و حقیقت موجود در سازمان تفاوتی وجود ندارد. در حالیکه در بسیاری از تحقیقات انجام گرفته بیان کرده­اند که بین این سازه­ها تفاوت­های بسیاری وجود دارد (ویکوم و تئوبالد[1]، 2010). برای اینکه با مفاهیمی همچون داده­ها (Data)، اطلاعات (Informaation)، دانش (Knowledge)، آگاهي (Wisdom) و حقيقت (Truth) که اساس پژوهش حاضر نیز بر اساس آن­ها شکل گرفته است، آشنا شویم لازم است تا ابتدا به تعاریفی در رابطه با این سازه­ها بپردازیم و تفاوت­های آن ها را نیز بیان کنیم. و سپس به مقوله­هايي همچون سیستم­ها و سیستم­های اطلاعاتی، طبقه­بندی آن­­ها و … پرداخته می­شود.

داده­ها: واقعيت­هاي مجزا از اتفاقات و حوادث بدون ارتباط با زمان و مکان و مستقل از مفاهيم مي­باشند (تانسلی و توله[2]، 2009). وقتي داده­اي به ما ارائه مي­شود، سعي مي­کنيم روشي را براي نسبت دادن معني و مفهوم خاص به آن بيابيم. داده­ها در واقع شامل واقعیت­ها و اشکالی هستند که برای کاربر، بی­معنی می­باشند. اگر عدد 5 را بعنوان يک داده به ما بگويند، بلافاصله آن را در يک ترتيب و توالي به عدد کوچکتر 4 و عدد بزرگتر 6 ارتباط مي­دهيم تا آنرا بفهميم.

اينکه مجموعه­اي از داده­ها،‌ اطلاعات نيست بدين مفهوم است که در صورتي که رابطه­اي بين داده­هاي يک مجموعه وجود نداشته باشد، عملاً امکان تداعي معاني و استخراج مفهوم منسجم از اين داده­ها فراهم نشده و بنابراين آنچه از اين مجموعه بدون ربط با هم بدست مي­آيد،‌ خود نيز داده تلقي مي­گردد. در صورتي که اطلاعات در واقع فهميدن رابطه بين بخش­هاي مختلف اين مجموعه داده­ها و يا اين مجموعه داده­ها با ساير اطلاعات در اختيار ما مي­باشد.

1 – Weikum & Theobald

[2] – Tansley & Tolle

دلایل برپا نمودن نظام­های اطلاعاتی در سازمان

پاسخ دادن به این سوال که چرا سازمان نظام اطلاعات سازمان را برگزیده است، ابتدا ساده به نظر می­رسد. می­توان گفت که سازمان­ها براي كارايي بيشتر، صرفه جويي در منابع ارزشمند و كاهش نيروي كار و هزينه­ها، به اين كار دست زده­اند. شايد در گذشته اين پاسخ درست بوده است، ولي اكنون با همه اهميت آن، تنها دليل روي آوردن به نظام­هاي اطلاعات نيست. امروزه نيز در برپايي نظام­هاي اطلاعات انتظار افزايش كارايي و بهره وري مطرح است ولي كار به جايي رسيده است كه بدون اين نظام­ها ادامه كسب و كار ناشدني است.

براي تصميم­گيري­هاي سنجيده، برآوردن خواسته­ هاي رو به افزايش مشتريان، هماهنگي مالي و انساني، ناچار به برقراري نظام­هاي اطلاعات در سازمان­ها هستيم. هدف پاره­اي از سازمان­ها نوآوري است و آن را امتياز رقابتي خود مي­دانند. حتي گاهي در اين راه به بازده مستقيم هزينه در نظام اطلاعات نمي انديشند. در پاره­اي موارد نيز دگرگوني در مقررات دولتي و اجتماعي، عملكرد رقبا، و گسترش هزينه­هاي عملياتي، روي آوردن به نظام اطلاعات را ضروری و توجیه می­نماید (لاودن و لاودن، 1384).

بطور خلاصه می­توان گفت که طی سال­های اخیر، مدیران به دو دلیل توجه روزافزونی به نظام­های اطلاعاتی و مدیریت اطلاعات در قالب اینگونه نظام­ها داشته اند.

1. افزايش پيچيدگي فعاليت­هاي كسب و كار: كسب و كار همواره پيچيده بوده است، ولي امروزه از هر زمان ديگري پيچيده­تر شده است. همه سازمان­ها در مع رض تأثيرات اقتصاد بين الملل بوده و در بازار جهاني رقابت مي­كنند. فن آوري كسب و كار پيچيده­تر مي شود و چارچوب­هاي زماني براي اقدام­هاي مديريتي كوتاه­تر مي شود و محدوديت­هاي اجتماعي در قالب تقاضاي مشتريان براي محصولات و خدمات كيفي و ارزان­تر وجود دارد. هر­يك از اين آثار بر پيچيدگي كسب و كار مي­افزايد.
2. بهبود توانمندي­هاي رايانه: رايانه­هاي غول پيكر دهه­هاي1950 و 1960 به سبب داشتن سرعت اندك و اندازه بزرگ از صحنه خارج شده­اند و تنها كارشناسان سخت افزار با آن­ها سر و كار خواهند داشت. در گذشته كاربران هرگز در تماس مستقيم با سخت افزارها قرار نمي­گرفتند و از اين امر راضي بودند و در بيشتر موارد استفاده كنندگان خروجي­هاي رايانه حتي نحوه كار با آن را نمي­دانستند و برخي از يادگيري آن هم هراس داشتند. اما كاربران امروزي ديگر رايانه را يك وسيله ويژه به­شمار نمي­آورند بلكه به آن به­عنوان يك ابزار كار ضروري مانند ميز، صندلي و تلفن نگاه مي­كنند (مک لوید، 1387).

سیستم های اطلاعاتی مدیریت

سیستم های اطلاعاتی مدیریت در طول حیات بشر به روش­های مختلفی از سوی مدیران مورد استفاده قرار گرفته است (قاضی­زاده­فرد، 1387، ص 255). سیستم اطلاعات مدیریت، سیستمی مبتنی بر کامپیوتر است که طیف گسترده ای از انواع داده­ها و اطلاعات مورد نیاز مدیران و سازمان را برای تولید گزارش، تجزیه و تحلیل مسائل سازمانی، پشتیبانی از فرآیند تصمیم سازی و تصمیم گیری، کنترل و ارزیابی عملیات و ارئه راه حل­ها، تامین می­کند. این سیستم بیشتر در سطوح عالی و میانی سازمان به­منظور سیاست­گذاری، تصمیم­گیری، برنامه­ریزی، سازماندهی و کنترل سازمانی مورد استفاده قرار می­گیرد (محمودی، 1386، ص 215).

این سیستم­ها تا قرن بیستم با تانی به سرعت خود ادامه می دادند تا اینکه با توسعه رایانه­ها به­ویژه رایانه­های پرسرعت در نیمه دوم قرن بیستم، تکامل و روند این سیستم­ها سرعت بیشتری یافت که حاصل آن تغییرات در عملیات و فعالیت­ها و وظایف سازمان­های مختلف در دنیا گردید (موردیک و مانسون[1]، 1986، ص 7).

هدف سیستم های اطلاعاتی مدیریت، افزایش روند ارائه و اداره اطلاعات و کاهش حدس و گمان در حل مشکلات در سطوح مختلف سازمانی از طریق سیستم­های بازخور اطلاعات و بازتاب بازیابی اطلاعات در جهت تکامل داده­های جدید به سیستم است. آن همچنین اطلاعات مربوط به قدیم، حال و آینده را به صورت کتبی و شفاهی که مرتبط با عملیات داخلی سازمان هستند را فراهم می­کند (بهشتیان و ابوالحسنی، 1384، ص 34).

به عبارت دیگر، دانش سیستم های اطلاعاتی مدیریت، اطلاعات مربوط به زمان گذشته و حال را گردآوری می­کند، امکان پیش­بینی آینده را فراهم می­آورد و اطلاعات مورد نیاز مدیران را در اختیار آن­ها قرار می­دهد تا بتوانند تصمیمات مقتضی را اتخاذ کنند (صفایی، 1390، ص 44). و در نهایت این سیستم، داده­های سیستم­های TPS را برای نظارت بر عملکرد سازمان را در اختیار مدیران قرار می­دهد (زرگر، 1388، ص 25).

[1]–  Murdick & Munson

سیستم های اطلاعاتی

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید.

 نمونه ای از فهرست منابع فارسی سیستم های اطلاعاتی

1. اسکندری، مجتبی؛ باقری، حجت الله (1391)، تاثیر سیستم های اطلاعاتی مدیریت در تصمیم گیری مدیران و فرماندهان (نمونه پژوهی یکی از دانشگاه های نظامی)، توسعه سازمانی پلیس، شماره 43، صص: 29-11.
2. اسماعیل­پور، رضا؛ خدادادحسینی، سید حمید؛ الهی، شعبان (1385)، طراحی و تبیین طرح سازمانی متناسب با فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی در صنایع قطعه سازی خودروی ایران، فصلنامه مدرس علوم انسانی، صص: 44-2.
3. الهی، شعبان؛ رجب­زاده، علی (1382)، سیستم های خبره، تهران: انتشارات شرکت چاپ و نشر.
4. امیدی­کیا، کارمران؛ مشبکی، اصغر؛ خدادادحسینی؛ حمید؛ عزیزمی، شهریار (1391)، شناخت قابلیت­هاي سازمانی جایگاه­سازي برند شرکت در صنعت مواد غذایی با استفاده از نظریه داده بنیاد، اندیشه مدیریت راهبردی، سال ششم، شماره اول، شماره پیاپی 11، صص: 72-35.
5. انصاری، عبدالمهدی؛ شیبانی تذرجی، عباس (1389)، بررسی و تعیین عوامل موثر بر همسان­سازی سیستم های اطلاعاتی حسابداری از دیدگاه مدیران شرکت های صنعتی کوچک و متوسط پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، مجله دانش حسابداری، سال اول، شماره 3، صص: 159-139.
6. انواری رستمی، علی اصغر؛ خسروانجم، داوود؛ رجب­زاده، علی؛ شایان، علی (1390)، بررسی ارتباط میان قابلیت های سیستم های اطلاعاتی و عملکرد شرکت ها بر اساس دیدگاه مبتنی بر منابع با استفاده تکنیک فازی، پژوهش های مدیریت منابع انسانی، دوره 1، شماره 1، صص: 21-1.
7. آراني، محمد رضا (1384)، مديريت دانش، جستجو يا توليد دانش، تهران: انتشارات قو.
8. بهان، کیت، هولمز، دیانا (1377)، آشنایی با تکنولوژی اطلاعات، ترجمه مجید آذرخش و جعفر مهرداد، تهران: انتشارات سمت.
9. بهرام زاده، محمد مهدی (1387)، بررسی نقش مدیریت استراتژیک در رقابت پذیری بنگاه های کوچک و متوسط، مجموعه مقالات سومین کنفرانس بین المللی مدیریت استراتژیک، صص: 20-1.
10. بهشتیان، مهدی؛ ابوالحسنی، حسین (1384)، سیستم های اطلاعات مدیریت نگرشی جامع بر تئوری، کاربردی و طراحی، تهران: نشر شرکت پردیس
11. https://naragh.iau.ir/fa
12. …
13. …

نمونه ای فهرست منابع لاتین سیستم های اطلاعاتی

1. Al-adaileh R.M. (2009). An evaluation of information systems success: A user perspective-the case of jordan telecom group. European Journal of Scientific Research; 37(2): 226-239.
2. Barney, J. (1991). Firm resources and sustained competitive advantage. Journal of management, 17(1), 99-120.
3. Berry, J., Verity, J., Kerwin, K., & De George, G. (1994). Database marketing. Business week, 5, 56-62.
4. Bhagwat, R., & Sharma, M. K. (2007). Information system architecture: a framework for a cluster of small-and medium-sized enterprises (SMEs). Production Planning & Control, 18(4), 283-296.
5. Chakravorti, B. (2010). Finding Competitive Advantage in Adversity. Harvard Business Review, 88(11), 102-108.
6. Chen, J. L. (2012). The synergistic effects of IT-enabled resources on organizational capabilities and firm performance. Information & Management, 49(3), 142-150.
7. Cochran, G. R. (2009). Ohio State University Extension Competency Study: Developing a Competency Model for a 21st Century Extension Organization. ProQuest LLC. 789 East Eisenhower Parkway, PO Box 1346, Ann Arbor, MI 48106.
8. De Toni, A., & Tonchia, S. (2003). Strategic planning and firms’ competencies: traditional approaches and new perspectives. International Journal of Operations & Production Management, 23(9), 947-976.
9. Edgar, W. B., & Lockwood, C. A. (2008). Organizational competencies: clarifying the construct. Journal of Business, 22.
10. Eikebrokk, T. R., & Olsen, D. H. (2007). An empirical investigation of competency factors affecting e-business success in European SMEs. Information & Management, 44(4), 364-383.
11. Escrig‐Tena, A. B., & Bou‐Llusar, J. C. (2005). A Model for Evaluating Organizational Competencies: An Application in the Context of a Quality Management Initiative. Decision Sciences, 36(2), 221-257.
12. Foley, K., Sen, K., & Morin, C. (1998). Information technology: the breaking wave. Irwin/McGraw-Hill.
13. …
14. …