ادبیات و مبانی نظری سرمایه های فکری

سرمایه های فکری

منابع

سرمایه های فکری [1]

با وقوع انقلاب تکنولوژی و فناوری اطلاعات، از سالهای بعد از1990، الگوی اقتصاد جهانی، تغییر اساسی کرد. در اقتصاد امروز، دانش به عنوان مهمترین سرمایه، جایگزین سرمایه مالی و فیزیکی شده است.سرمایه، در مورد موسسه ها، به هر دارایی برميگردد که باعث ایجاد جریان های نقدی آتی شود. بیشتر داراییهای شناخته شده، ماهیت مشهود و عینی دارند، بنابراین، سرمایه مشهود به داراییهای فیزیکی و مالی سازمان اشاره دارد.

ارزش این داراییها به طور ادواری(توسط شرکتهای بخش عمومی) افشا میشود و به آسانی بر روی ترازنامه به دست آمده از ثبتهای مالی این شرکتها، یافت می شود. داراییهای فیزیکی، می تواند به معنی زمین، ماشین آلات، موجودی کالا، تجهیزات و… باشد، درحالی که داراییهای مالی به حقوق صاحبان سهام، سودهای انباشته، سرمایه در گردش، پیش پرداخت هزینه ها، حسابهای دریافتنی و… گفته میشود.

اهمت داراییهای نامشهود(مانند: مهارتهای نیروی کار و سازمان) در تعیین سودهای آتی به طور فزاینده ای در حال افزایش است. علاوه براین، شناسایی کردن این داراییها مشکلتر است و این سختی مربوط به تعیین ارزش آنهاست که از گذشته تا به امروز ادامه داشته است و درست به همین خاطر است که در بیشتر شرکتها اصلا گزارش نمی شوند.

همین امر باعث شده است که این داراییها برای جهان خارج از موسسه، نامرئی باقی بمانند و حتی گاهی اوقات برای کارکنان درون سازمان نیز قابل تشخیص نباشند. توماس استوارت یکی از پیشگامان مطالعه در این زمینه، اصطلاح سرمایه فکری را برای این داراییها مطرح کرد. )قلیچ لی و مشبکی، (1385 .در این بخش به بررسی تعاریف، مدل ها و روش های اندازه گیری سرمایه های فکری می پردازیم.

[1] – Intellectual Capital

سرمایه های فکری

مفهوم سرمایه های فکری همشه مبهم بوده است و تعارف مختلفی برای تفسیراین مفهوم مورد استفاده قرار گرفته است. بساري تمایل دارند از اصطلاحاتی ي مانند داراییها، منابع یا محرکهای عملکرد به جای کلمه سرمایه استفاده کنند و آنها واژه فکری را با کلماتی مانند نامشهود، بر مبنای دانش یا غیر مالی جایگزین میکنند.

بعضی از حرفه ها (حسابداری مالی و حرفه های قانونی) نیز تعاریف کاملاً متفاوتی مانند داراییهای ثابت غیرمالی که موجودیت عینی و فیزیکی ندارند، ارائه کرده اند (مار، 2008).استوارت اعتقاد دارد، سرمایه فکری مجموعه ای از دانش، اطلاعات، دارايهاي ي فکری تجربه، رقابت و یادگیری سازمانی است که میتواند برای ایجاد ثروت به کارگرفته شود.

در واقع سرمایه های فکری تمامي کارکنان، دانش سازمانی و تواناییهای آن را برای ایجاد ارزش افزوده در بر می گیرد و باعث منافع رقابتی مستمر میشود (قلیچ لی و مشبکی،1385) بنتیس سرمایه فکری را به عنوان مجموعه ای از داراییهای نامشهود (منابع، تواناییها، رقابت)تعریف میکند که از عملکرد سازمانی و ایجاد ارزش به دست می آیند(بونیتز،2002).ادوینسون ومالون، سرمایه فکری را اطلاعات و دانش به کار برده شده برای کار کردن، جهت ایجاد ارزش تعریف مي کنند(واسیل،2008).

جدول2-1- تعاریف سرمایه های فکری (علوی و قریشی،1386)

.

الگو های اندازه گیری سرمایه های فکری[1]

 الگوی رهياب اسكانديا

اسكانديا يك شركت خدمات مالي سوئدي است كه براي نخستين بار توانست داراييهاي دانشي خود را اندازه گيري كرده و در قالب ضميمهاي به حسابداري سنّتي شركت الحاق كند. نخستين گزارش سرمايۀ فكري اسكانديا بر اساس الگوي پيشنهادي ادوينسون و مالون در اواسط دهۀ 1980 تدوين شد. در گزارش سرمايۀ فكري اسكانديا علاوه بر 73 سنجۀ سنتي، از 91 سنجه ي  جديد براي اندازه گيري دارايي هاي دانشي در پنج حوزۀ: مالي، مشتري، فرآيند، نوسازي و توسعه انساني استفاده شد.

ادوينسون و مالون در طرح ارزش اسكانديا، سرمايۀ فكري را در دو جزء سرمايه انساني و سرمايه ي ساختاري ارائه كردند. در اين الگو، سرمايۀ انساني با عنوانهاي دانش مختلط، مهارت، خلاقيّت و توانايي فردي كاركنان براي انجام وظيفه، تعريف مي شود، كه فلسفه، فرهنگ و اعتبار سازمان را نيز در بر مي گيرد.

سرمايۀ ساختاري نيز مواردي از قبيل: سخت افزار، نرم افزار، پايگاه هاي اطلاعاتي، ساختار سازماني، حق ثبت اختراعها، مارك هاي تجاري و هر گونه قابليّت سازماني ديگري را كه از بهره وري كاركنان پشتيباني مي كند، شامل مي شود. به عبارت ديگر، هر چيزي كه با رفتن كاركنان به خانه در محل كار باقي مي ماند، بر خلاف سرمايۀ انساني كه تحت مالكيت سازمان در آورده نمي شود، سرمايۀ ساختاري قابل تملك و مبادله است.

به نظر ادوينسون و مالون، اندازه گيري سرمايۀ فكري روش جديدي براي نشان دادن ارزش سازماني است كه در حسابداري سنّتي هرگز جايي نداشته است. آنها معتقدند كه با وجود دارايي هاي نامشود، محاسبۀ شكاف بين ارزش ثبت شده در ترازنامه و برآورد سرمايه گذاران از ارزش هايشان امكانپذير خواهد بود.(ادوینسون،2003)

[1] -Intellectual Capital Mesurment Models

مدیریت سرمایه فکری[1]

از دیدگاه خلق و ارزش مدیریت سرمایه های فکری عبارت است ازفرایند کشف و توسعه ارزش در سازمان(بودکر و همکارانش ، 2005).زوفینک (2003) نیز مدیریت سرمایه فکری را مدیریتی می داند که در سطح راهبردی به منظور افزایش توانمندی سازمان در ارزش آفرینی صورت می گیرد (کوجانیوا،2008).

اسچیوما و لررو(2008) مدیریت سرمایه های فکری را فرایندی چترگونه تعریف می کنند که برشناسایی ،اندازه گیری،کنترل و توسعه منابع نامشهود متمرکز است.

کمث (2008) مدیریت راهبردی سرمایه های فکری را شامل مراحل متفاوتی می داند که از شناسایی و تحلیل محیط داخلی و خارجی شروع و به گزارش دهی سرمایه فکری ختم می شود. او معتقد است اگر سازمان در پی مدیریت سرمایه فکری باشد باید مراحل نشان داده شده در نمودار 2-6 را طی نماید.

[1] -Intelectual Capital Management

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید.

نمونه از منابع:

• انوری،علی اصغر،رستمی محمد رضا(1382)،ارزیابی مدل ها و روش های سنجش و ارزش گذاری سرمایه فکری شرکت ها،بررسی های حسابداری و حسابرسی،مجله دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، سال دهم ، شماره 34.
• بازرگان،عباس، سرمد،زهره،حجازی ، الهه، روش های تحقیق در علوم رفتاری، نشر ،آگه، تهران،1391.
• خانلری،امیر،سهرابی،بابک(1387)، مدل علّی بهبود و تعالی در ارتباط با مشتریان سازمان، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال سوم، شماره 11 ، پاییز .
• دانایی فر ،حسن،الوانی، مهدی، آذر ، عادل، روش شناسی پژوهش کمی در مدیریت رویکرد جامع؛انشارات صفار، چاپ ششم، 1391.
• دهدشتی،شاهرخ،بابایی نژاد مرتضی (1389)، عوامل مؤثر در پیادهسازي سیستم مدیریت رابطه با مشتري درشرکتهاي بیمه ،فصل نامه صنعت بیمه،سال 24، شماره 3 .
• طاهرپور كلانتري، حبيب الله ، طيبي طلوع، احمد(1389) ، رابطه مديريت ارتباط با مشتري با عملکرد،چشم انداز مدیریت بازرگانی، شماره یک، بهار.
• علوی،علی،قریشی،روح الله(1386)، الگوي اندازه گيري سرماية فكري در سازمان هاي ايراني، 150 – انديشه مديريت، سال اول، شمارة دوم _ پاييز و زمستان  ، ص 12.
• قلیچ لی ، بهروز، مشبکی ، اصغر(1385) نقش سرمایه اجتماعی درایجاد سرمایه فکری در سازمان: مطالعه دوشرکت خودروسازی ، فصلنامه دانش مدیریت ، شماره75، صص125-147..
• مجتهد زاده ، ویدا،علوی طبری،سید حسین، مهدی زاده مهرناز(1389)، رابطه سرمایه فکری و عملکرد صنعت بیمه از دیدگاه مدیران، بررسی های حسابداری و حسابرسی،مجله دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، شماره 60 ، تابستان  ،ص 109-119.
• …
• …

منابع لاتين

• Bontis, N.(2002) Intellectual capital: an exploratory study that develops measures and models. Managing Decision ,Vol. 36, No. 2, pp.63-76.
• Brown, Ch.J. (2002)  “Factors That Affect the Successful Commercialization of Intellectual Capital”, Thesis for the Award of the Degree of Doctor of Business Administration of the Curtin University of Technology, Volume 1.
• Bose S, Thomas K. Applying the Balanced Scorecard for better Performance of Intellectual Capital , Journal of Intellectual Capital 2007;4 : 653-665.
• Brooking,A., (2002) Intellectual Capital, International Thompson Business Press,London.
• Cohen, S. and Kaimenakis ,N. (2007), ” Intellectual Capital and Corporate Performance in Knowledge Intensive SMEs” The learning Organization, Vol. 14, No. 3, PP: 241-262.
• Chen, J., Zhu, Z. and Xie, H.Y. (2004), “Measuring Intellectual Capital: A New Model and Empirical Study”, Journal of Intellectual Capital, Vol.5, No.1.
• Edvinsson, L Roos, G., Roos, J., Dragonetti, N.(2003), Intellectual Capital: Navigating in the New Business Landscape, Macmillan Business, London.
• Ekstam, H., Karlsson, D., and Orci, T. (2001). Customer Relationship Management: A Maturity Model, Master Thesis, Stockholm University.
• Fang, Wenchang ,Ya-Hui Hsu (2009), Intellectual capital and new product development performance: The mediating role of organizational learning capability, Technological Forecasting & Social Change 76
• Garrido-Moreno, Padilla-Meléndez (2011), Analyzing the impact of knowledge management on CRM success: The mediating effects of organizational factors, International Journal of Information Management, JJIM-1049
• Gupta, J. N. D., Sharma, S. K., & Rashid, M. A. (2009). Handbook of Research on Enterprise Systems. US: Information Science Reference.
• Gamm, S., Grümer, R., Müller, H.J., Radjeb, T., Riveiro, M.(2005). Telco CRM Maturity: The Evolution and Maturity of CRM at Telcos in Central & Eastern-Europe, available at: www.detecon.com.
• Huang C F, Hsueh S.L (2007). A Study on the Relationship between Intellectual Capital and Business Performance in the Engineering Consulting Industry: A Path Analysis. Journal of Civil Engineering and Management;4: 265-271.
• Imhoff, C. (2002). The CRM Maturity Scale, available at: http://www.dmreview.com