مفهوم كلی خشکسالی (ادبیات و مبانی نظری خشکسالی)

مفهوم كلی خشکسالی

مفهوم كلی خشکسالی (ادبیات و مبانی نظری خشکسالی)

خشکسالی

فصل دوم: مرور منابع، ادبیات تحقیق

2-1 مفهوم كلي خشکسالی ..

2-2 انواع خشكسالي ..

2-2 -1 خشکسالی هواشناختي..

2-2 -2 خشکسالی هيدرولوژيكي..

2-2 -2-1  خشكسالي هيدرولوژيكي و آمايش سرزمين(كاربری اراضي)

2-2 -3 خشكسالي كشاورزي..

2-2 -4 خشکسالی اقصادي- اجتماعي..

2-3  پيامد اثرات خشکسالی..

2-4- شدت و وسعت خشکسالی ..

2-5 – ملاحظات خشكسالي در رابطه با ايران.

2-6 ويژگيهاي فضايي و زماني خشکسالی ..

2-6 -1 آغاز و خاتمه خشکسالی..

2-6 -2 شدت خشکسالی ..

2-6 -3 فراواني خشكسالي..

2-6 -4 وسعت منطقه اي خشكسالي..

2 -7  روش هاي مطالعه خشكسالي..

2 -7-1- روش مطالعه بيلان آبي..

2-7-2- شاخص ترنتوايت…

2-7-3  شاخص خشكسالي پالمر(PSDI )

2-7-4 روش هاي تحليل جريان.

2-7-5 روش تحليل داده هاي بارندگي..

2-7-6 – روشهاي تحليل سينوپتيكي..

2-7-7 روش استفاده از اطلاعات ژئومورفولوژيك و تاريخي..

منابع جهت مطالعه بیشتر

خشکسالی

مفهوم كلی خشکسالی

خشكسالي عبارت است از كاهش غيرمنتظره بارش در مدتي معين در منطقه كه لزوما خشك نيست. اين كاهش آنقدر كه روند عادي رشد را در منطقه مختل مي كند بنابراين خشكسالي ويژگي هاي دائمي منطقه نيست و در هر رژيم آب و هوايي اتفاق مي افتد (عليجاني و كاوياني، 1379، ص258).

خشكسالي كمبود شديد آب را موجب مي شود و به صورت از بين رفتن محصولات كشاورزي و قحطي خودنمايي مي كند (نجمايي، 1369، ص127).

خشكسالي يك روند رويداد يا واقعه اقليمي است كه خصوصيات آن بستگي به مدت و استمرار و شدت وسعت منطقه تحت تاثير و محيط آن دارد كه مي توان كوتاه و كمتر زيانبخش و يا طويل المدت شديد و كشنده باشد (كردواني، 1380، ص23).

خشكي و خشكسالی نتيجه اثرات متقابل بين محيط زيست طبيعي و اجتماعي است و اثرات پديده خشكسالي نه تنها روي توليد محصولات كشاورزي موثر بوده است، بلكه به طور همزمان بر روي تمام موجودات زنده شامل گونه هاي گياهي و جانوري (اهلي و وحشي) و همچنين انسانها تاثيرگذر مي باشد. به هر حال از آ‹جايي كه مفهوم خشكسالي مفهوم پيچيده اي است به منظور جلوگيري از سوء تفاهم و ارائه تعابير متفاوت تعريف روشن و مشخص آن اهميت زيادي دارد كه در ابتدا تمايز بين واژه هاي خشكي و خشكسالي ضروري است. خشكي داراي مفهوم كلي بوده است و براي عناصر مختلف محيط زيست به كار نمي رود. حال آنكه خشكسالي نه تنها بيانگر اثرات مختلف بر روي موجودات كوچك (ميكرو ارگانيسم ها) حيوانات و انسانها نيز در اين پديده مورد مطالعه قرار مي گيرد.

خشكي يك واژه بوم شناسي – زراعي و اجتماعي است(كردواني، 24، 1380).

خشكسالی حالتي نرمال و مستمر از اقليم است گرچه به اشتباه آن را واقعه اي تصادفي و نادر مي پندارند. اين پديده در تمامي مناطق اقليمي رخ مي دهد. گرچه مشخصات آن از يك منطقه به يك منطقه ديگر كاملا متفاوت است. همان طور كه گفته شد خشكسالي يك اختلاف موقتي است و با خشكي تفاوت دارد. چراكه خشكي صرفا محدود به مناطق با بارندگي اندك است و حالتي دائمي از اقليم مي باشد.

خشكسالي جزو بلاياي طبيعي نامحسوس است گرچه تعاريف متفاوتي براي اين پديده ارائه شده است ليكن در كل حال كمبود بارش در طي يك دوره ممتد زماني معمولا يك فصل يا بيشتر مي شود. اين كمبود منجر به نقصان آب براي برخي فعاليتها، گروهها و يا يك بخش زيست محيطي مي شود. خشكسالي بايستي در رابطه با برخي شرايط متوسط درازمدت از موازنه مابين بارش و تبخير و تعرق در نظر گرفته شود. معمولا در هر منطقه‎اي يك شرايط خاص به عنوان نرمال تعريف مي شود.

خشكسالی در كشورهاي در حال توسعه به ويژه عقب مانده در زمينه هاي مختلف اثرهاي نامطلوب و زيانبخش بسياري را به بار مي آورد و حتي سرنوشت بين مرگ و زندگي را تعيين مي كند در حاليكه در كشورهاي صنعتي و پيشرفته حيات و جان انسانها را تهديد نمي كند.

بلكه فقط يك شكل اقتصادي به شمار مي رود. خشكسالي در زمينه هاي مختلف هم به طور مستقيم و به طور غيرمستقيم اثرهاي زيانبخشي وارد مي آورد. مهمترين اثر مستقيم خشكسالي بر منابع آب كشور است كه در اين پروژه عي شده است كه اثرات خشكسالي روي كميت و كيفيت آب منطقه مورد مطالعه مورد بررسي قرار گيرد (كردواني، 1381، ص43).

انواع خشکسالی

به طور كلي مي توان گفت هيچ تعريف مشخصي براي خشكسالي وجود ندارد تا بتوان آن را به طور عموم براي همه نواحي به كاربرد. اما جنبه هاي مختلف در زمينه خشكسالي عبارت است از:

• هواشناختي
• هيدرولوژيكي
• كشاورزي و اقتصادي
• اجتماعي

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های جغرافیا کلیک کنید. 

پيامد اثرات خشکسالی

پيامد اثرات توام با خشكسالي هاي هواشناسي، كشاورزي و هيدرولوژيكي تفاوت هاي آنها را بيشتر آشكار مي‎كند. زماني كه خشكسالي آغاز مي شود بخش كشاورزي بدليل وابستگي بيش از حد به ذخيره رطوبت خاك معمولا نخستين بخشي است كه تحت تاثير قرار مي گيرد.

در طي دوره هاي ممتد خشكي چنانچه كمبود بارش ادامه يابد رطوبت خاك به سرعت تخليه مي شود در اين صورت اتكاء مردم به ساير منابع آبي بايستس تاثيرات بايستي تاثيرات اين كمبود را مرتفع سازد. مثلا آنهايي كه متكي به منابع آبهاي سطحي (نظير مخازن و درياچه‎ها) و آبهاي زير زميني هستند معمولا ديرتر از سايرين تحت تاثير قرار مي گيرد. يك خشكسالی كوتاه مدت كه 3 تا 6 ماه به طول مي انجامد بسته به خصوصات هيدرولوژيكي سيستم و نيازهاي مصرف آب احتمالا تاثيرات اندكي بر اين بخشها به همراه دارد.

زماني كه بارش به حالت نرمال بر مي گردد و شرايط خشكسالي هواشناسي پايان مي پذيرد، تا زمان احياء مجدد منابع آب سطحي و زير سطحي پيامدهاي سوء اين پديده ادامه مي يابد. در ابتدا ذخاير رطوبت خاك و به دنبال آن جريانهاي سطحي مخازن و درياچه ها و آبهاي زير زميني جايگزين مي‎شود. ممكن است اثرات خشكسالي در بخش كشاورزي به دليل وابستگي آن به رطوبت خاك سريعا از بين برود ليكن در ساير بخشهاكه متكي به ذخاير سطحي و يا زير زميني آب هستند تا ماهها يا حتي سالها طول بكشد.

استفاده كنندگان از آبهاي زير زميني كه معمولا آخرين افرادي هستند كه به هنگام بروز خشكسالي تحت تاثير آن قرار مي گيرند طول دوره تجديد ذخيره منبع تابعي از شدت و تداوم خشكسالی و مقدار بارش دريافتي است.

شدت و وسعت خشكسالي

يكي از مهمترين كاربرد شاخص خشكسالي تهيه گزارش دوره اي شدت و وسعت خشكسال است. شاخص خشكسالي وسيله ای است كه با خلاصه نمودن اطلاعات خشكسالي به صورت دوره اي اين اطلاعات و شرايط رطوبتي مححصول در منطقه گزارش مي گردد. اينگونه اطلاعات كه در آن پيشرفت و رشد محصول و جنبه‎هاي توليد مدنظر است به طور شديد مورد نياز موسسات دولتي و گروههاي ديگري كه علاقه يا مسئوليتي در قبال يك ناحيه وسيع و يا در سطح ملي دارند، مي باشد. گروههاي زيادي به مجموعه اطلاعاتي از اين قبيل علاقه دارند كه به سهولت در دسترس آنان قرار ني گيرد.

بنابراين دو استفاده ابتدايي از شاخص خشكسالي كشاورزي وجود دارد كه اولي اغلب در مقايسه يك ناحيه با نواحي اطراف خسارات خشكسالي را بررسي مي كند و دومي وسعت و شدت خشكسالي را روي يك منطقه به صورت دائمي يا به صورت دوره اي ارزيابي مي نمايد. در هر دو مورد روشهايي مورد نياز است كه بتوان به صورت واقعي ميزان متوسط آب ورودي منطقه و ميزان خروجي آن را به دست آورد.

اگر بخواهيم به طور واقعي تغيرات مهم هوا را منعكس كنيم بايستي ارزيابي هر چند روز يك مرتبه صورت بگيرد. بررسي يك ماهه كافي نيست زيرا در يك ماه اتفاقات زيادي براي محصول رخ مي‎دهد. بررسي يك روزه بسيا ايده آل است ولي جزئيات زياد به صورت تكرار در مي آيند به نظر مي رسد بررسي هاي 5 تا 10 روزه مناسب تر مي باشد.

نمونه ای از منابع و مآخذ جهت مطالعه بیشتر درباره خشکسالی

• 1-افشاری، عباس، 1383، هیدرولوژی مهندسی، مرکز نشر دانشگاهی
• 2-ايكاني، وحيد و خوش اخلاق، فرامرز، 1382،  سازوكارها، گونه ها و روشهاي سنج خشكسالي، فصلنامه علمي ترويجي خشكسالي كشاورزي، شماره هفتم
• 3-بهبهاني، سيدمحمودرضا، 1381، هيدرولوژي آبهاي سطحي، انتشارات دانشگاه تهران،
• 4-ثنائي نژاد، حسین، 1379، مروري بر شاخصهاي خشكسالي و ارزيابي شاخص هاي SPI و درصد نرمال براي استان خراسان، اولين كنفرانس ملي بررسي راهكارهاي مقابله با كم آبي و خشكسالي،
• 5-جوینده کهنه گوارابی، زینب، 1387، خشکسالی و اثرات آن روی منابع آب سطحی حوضه تالاب انزلی، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
• 6-خالدي، شهريار، 1380، بلاياي طبيعي، انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي، بهار
• 7-درویش زاده، علی، 1367، زمین شناسی ایران، ا نتشارات
• 8-دریایی، مهران، 1385، شناخت پدیده خشکسالی و اثرات آن بر روی محصولات کشاورزی شهرستان تنکابن، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
• 9-رمضاني، بهمن، 1378 بررسي روند تغييرات دما- بارش در غرب گيلان با تاكيد بر خشكسالي، طرح پژوهشي دانشگاه آزاد اسلامي،
• 10-رمضاني، بهمن، 1381، شناخت روند خشكسالي با استفاده از داده هاي بارندگي در حوضه تالاب انزلي، مجله فضاي جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد اهر،
• 11-…www.washington.edu
• 12-….
• 13-….

خشکسالی