ادبیات حق شرط

ادبیات حق شرط

 حق شرط

گفتاراول : حق شرط چیست ؟

بخش اول : معنی لغوی حق شرط

بخش دوم : تحلیل محتوای شرط  

گفتاردوم : روند تحولات حق شرط

گفتار سوم : انواع حقِ شرط و آثار حقوقی آن بر معاهدات

گفتار چهارم » مزایا و معایب حقِ شرط

گفتار پنجم : اعلامیه های تفسیری چیست ؟

بخش اول : انواع اعلامیه های تفسیری

بخش دوم : فرق شرط با اعلامیه

گفتار ششم : پذیرش حقِ شرط و اعتراض به ان

بخش اول : شرایط پذیرش حقِ شرط

بخش دوم : زمان اعلام حقِ شرط

منابع

حق  شرط چیست ؟

پروفسور لوتر پاخت، مخبر کمیسیون حقوق بین الملل، در نخستین گزارشی که در سال 1953 درباره ی حقوق معاهدات تهیه کرده بود، تعریف شرط را به علت پیچیدگی استثنائی آن غیر مفید و ساختگی اعلام کرد. صحت نظر لوتر پاخت، آنگاه اثبات می گردد که، به تعریف معاهده 1969، از این مفهوم توجه کنیم و ازآن تحلیلی دقیق به عمل آوریم. به موجب حرف (د) بند 1 از ماده ی 2 معاهده ی 1969، اصطلاح شرط، بر اعلامیه ی یک جانبه ای اطلاق می گردد که، هر دولت تحت هر نام و به هر عبارت، به وقت امضاء، تصویب، قبولی، تایید معاهده یاالحاق به آن صادر و با آن اعلام کند که اثر حقوقی بعضی مقررات معاهده را دراجرای یک معاهده نسبت به خود نمی پذیرد یا آن را [آن اثررا] تغییر می دهد .

در تعریف دیگری در مورد حق شرط، آمده: بیانیه ی یک جانبه ای که، یک کشور تحت هر نام یا به هر عبارت در موقع امضاء، تصویب، پذیرش، تایید یاالحاق به یک معاهده صادر و با آن قصد خود را اعلام می کند که، اگر حقوق بعضی از مقررات معاهدات به هنگام اجرای آن معاهده، نسبت به خود را نمی پذیرد و یا آن را تغییر می دهد، حق شرط تنها نسبت به معاهدات چند جانبه، اعمال می شود و در معاهدات دوجانبه قابل اجرا نیست. تعریف ذیل برگرفته از عهد نامه های حقوق معاهدات، به نظر کاملتر و رساتر می رسد. حق شرط، به اعلامیه ی یک جانبه ای گفته می شود که: هر کشوری یا سازمان بین المللی، تحت هر نام و به هر عبارت به هنگام امضاء، تصویب، قبولی، الحاق، تایید رسمی و تصدیق معاهده به آن صادر می کند و به وسیله ی آن منظور خود را در خصوص مستثنی کردن یا تغییر دادن اثر حقوقی برخی از مقررات آن معاهده در مورد اجرای همان معاهده نسبت به خود، بیان می دارد. جزء (د) بند1 ماده ی 2

ادامه مطلب

حقوقدان انگلیسی، مک نر، در تعریف حق شرط می گوید: حق شرط عبارتست از: مستثناء کردن یک یا چند ماده ی کنوانسیون و معاهده و یا تغییر آثار حقوقی یک یا چند ماده نسبت به دولت شرط کننده. پروفسور شارل روسو، در کتاب حقوق بین الملل عمومی می گوید: حق شرط عبارتست از اینکه: یکی از کشورهای طرف عقد اعلام کند، که می خواهد بعضی از مقررات معاهده را یا تغییر دهد به طور کلی نپذیرد و آن را به معنایی مشخص و معین تلقی نماید، یا به عبارت دیگر، حق شرط عبارتست از: تصریح قید یا قیودی که برخی از مقررات معاهده را نقض نماید.

با توجه به تعاریف فوق الذکراز کلمه ی حق شرط، این گونه استنباط و استدلال می شود که، حق شرط یک عمل یک طرفه یک جانبه ای است که از سوی یک دولت نسبت به بقیه ی دولتها اعلام واعمال می شود که، این حق یا حقوقی که دولت مزبور برای خود ادعا می نماید، نباید مخالف موازین کلی و اصولی کنوانسیون یا پیمان یا موافقت نامه ی مورد بحث باشد. بسیاری از کشورها در هنگام عقد و قرارداد یا توافقی میان یکدیگر سعی دارند که، آن توافق یا پیمان مزبور، تضاد و اختلافی با قوانین محلی (داخلی) کشورشان نداشته باشد. مثل کشور مصر که در کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان حق ویژه ای برای خود قائل شد وآن حق هم این بود که، تاجایی که مقررات و مفاد داخل کنوانسیون با شریعت موازین و اصول اسلامی مغایرت نداشته باشد، آن مفاد و موازین نسبت به این کشور و تبعه ی آن، قابل اجراست و قابلیت اجراشدن دارد. یا مثلاً حق شرطی که کشورایران بر کنوانسیون حقوق کودک، در نظر گرفته که مفاد مقررات نباید مغایر با قوانین شرعی و احکام اسلامی باشند .

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

معنی لغوی حق  شرط

حق شرط، اصطلاحی است که بیشتر در حقوق بین الملل استعمال می شود. واژه ای که بیشتر در محافل بین المللی و نهادها و ارگان های سیاسی و بین المللی کاربرد و کارایی دارد .

دراینجا لازم است که، به تعریف لغوی اصطلاح حق شرط بپردازیم .

حق شرط، ترجمه ی انگلیسی واژه ی Reservation و واژه ی فرانسوی Reserve می باشد. درادبیات حقوقی، از معادل های دیگری نیز، استفاده شده. همچون: حق امتناع، شرط، تحفظ و حتی تحدید حق.

قید شرط، ترجمه ی واژه ی انگلیسی Reservation Clause می باشد و مقصود آن،  ماده ای از معاهده است که در آن، صریحاً اجازه ی انشای شرط یا شرایط اعمال حق شرط، پیش بینی می شود .[1]

در تعریفی که از حق شرط در دانشنامه ی ویکی پدیا، آمده، این است که: حق شرط یا تحفظ یا تمدید تعهد در حقوق بین الملل، به معنای خودداری ازاعمال بخشی از مقررات یک معاهده توسط یکی از طرفهای آن معاهده است. کنوانسیون وین، در مورد حقوق معاهدات 1969، حق شرط را این چنین تعریف کرده است: بیانیه ی یک جانبه ای که یک کشور تحت هر نام یا هر عبارت در موقع امضاء، تصویب، پذیرش، تایید یا الحاق به یک معاهده صادر و با آن قصد خود را اعلام می کند، که اثر حقوقی بعضی از مقررات معاهده، به هنگام اجرای آن معاهده نسبت به خود را نمی پذیرد یا آن را تغییر می دهد.

شرایط پذیرش حق شرط

برای اینکه شرط مطرح شده مورد پذیرش و قبولی تمامی اعضاء قرارگیرد باید شرایط خاصی داشته باشد.

اول آن که حق شرط باید کتبی باشد یعنی تمامی شرط و شروط مربوط به حقِ شرط و مسائل پیرامون آن باید کتباً، تدوین و تنظیم شده باشد. به عبارتی دیگر، آن چه که به آن استناد می شود، باید به صورت کتبی تدوین یافته باشد. چرا که بتوان آن را در هر زمان و در هر موقعیتی مورد استناد و استعمال قرار داد. در صورت نگارش، امکان تخطی و سرپیچی و مهمل انگاری آن از بین خواهد رفت.

این شرایط در مورد انصراف از حقِ شرط یا مخالفت با آن نیز باید رعایت شود واگر پس از گذشت  12 ماه از اعلام حقِ شرط به صورت کتبی، اعتراض و مخالفت نشد، این عدم اعتراض به منزله ی پذیرش ضمنی حق شرط می باشد.[1]

پس سکوت در مورد حقِ شرط در واقع نوعی پذیرفتن آن رضایت در مورد آن می باشد.

دوم آن که معاهده حقِ شرط را ممنوع نکرده باشد. در برخی موارد مشاهده شده که موضوع و هدف حقِ شرط که از جانب یک کشور عنوان می شود با اصل معاهده در تضاد می باشد. مثلاً ممکنست در یک معاهده شکار آبزیان توسط کشورهای پیرامون آبهای دریای مزبور در یک محدوده ی زمانی خاصی ممنوع اعلام شده است. در حالیکه یکی از کشورهای عضو درست برخلاف این موضوع یک حق شرطی را برای خود عنوان می کند که، این حقِ شرط کاملاً فاقد اعتبار است. چراکه در معاهده ی فوق دقیقاً آمده که در این موارد، هیچ حق شرطی جایز نخواهد بود. چرا که با وجود چنین حقِ شرط ممنوع شده از سوی معاهده کل اعتبار مفاد و موضوعات اصلی معاهده با این حقِ شرط به زیر سوال خواهد رفت.

سوم آن که حق شرط نباید با موضوع و هدف معاهده مغایرت داشته باشد. همان گونه که در مطالب پیشین آورده شد، حقِ شرط نباید معاهده را محدود ساخته و این معاهده را در نیل به اهداف از پیش مشخص شده اش،  یاری رساند. در واقع یا به عبارتی بهتر حقِ شرط باید همراستا و همگام باهم در جهت پیشبرد هر چه بهتر اهداف و مقاصد عهدنامه حرکت کنند. اگر حقِ شرط با موضوع و هدف معاهده فاصله داشته باشد یا در تضاد با مفاد آن باشد، می توان گفت که، آن حقِ شرط هیچ وجه ی قانونی و حقوقی نداشته و بی اعتبار می باشد.

زمان اعلام حق شرط

زمانهایی برای اعلام شرط در نظر گرفته شده که، 4 قسم می باشند.

1. اعلام شرط در زمان مذاکره.
2. اعلام شرط در زمان امضاء.
3. اعلام شرط در زمان تصویب.
4. اعلام حق شرط در زمان الحاق.

(ادامه توضیحات در فایل)

نمونه ای از منابع.

• 1ـ احمدبسول، لبیب – ترجمه ی مهدی شفیعیان- معاهدات بین المللی دراسلام- انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)- سال1389.
• 2ـ الیاسی، مرتضی ـ حق شرط بر معاهدات بین الملل –  مجله معرفت — شماره 82 -سال 1383
• 3ـ جباری، شعبانعلی- حق شرط در معاهدات- pajoohe.com
•  4ـ حبیب زاده، توکل – جمهوری اسلامی ایران و حق شرط بر معاهدات بین المللی حقوق بشرـ فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)-سال1383.
• 5ـ رجول، کاترین –  حق شرط بر معاهدات و تفسیر کلی شماره (52) 24  کمیته حقوق بشر -ترجمه ی توکل حبیب زاده – سال 1384
• 6ـ  سرتیپی، حسین- استفاده از موازین بنیادین حق شرط در سند تاسیس سازمانهای بین المللی با تکیه بر کنوانسیون حقوق معاهدات- نشریه ی علوم سیاسی راهبرد –سال 1390
• 7ـ سیدی، آزاد –حق شرط بر کنوانسیون امحای کلیه ی اشکال تبعیض علیه زنان –
•  پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق بین الملل- دانشگاه علامه طباطبایی – سال1382.
• 8-ضیائی بیگدلی، محمدرضا ـ حقوق معاهدات بین المللی ـ تهران – انتشارات گنج دانش-سال1383.
• 9-…
• 10-…