حسابداری اجتماعی  – حسابداری مسئولیت های اجتماعی

چکیده حسابداری مسئولیت های اجتماعی و  حسابداری اجتماعی                                                               1

مقدمه                                                                                                                              2

تاریخچه                                                                                                                          2

تعریف حسابداری اجتماعی                                                                                                    4

مفروضات سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی                                                                       7

مفاهيم حسابداری اجتماعی                                                                                       8

مفهوم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي                                                                                     10

مزايا و مشكلات اجراي سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي                                                       12

مشكلات تفكيك هزينه هاي اجتماعي و اقتصادي                                                                         12

معيارهاي تفكيك هزينه هاي اجتماعي از اقتصادي                                                                        13

مشكلات مربوط به ارتباط هزينه ها و منافع اجتماعي                                                                     13

ماهیت حسابداری اجتماعی                                                                                                   15

پيشينه بحث و آراي مطروحه                                                                                                 15

حد و مرز مسئوليت‌ها                                                                                                          18

نقد آراي مطرح در نظام آنگلوساکسون                                                                                      21

متن مصاحبه حسابداری مسئولیتهای اجتماعی در کشور آمریکا                                                         23

ديدگاههاي مسئوليت اجتماعي                                                                                               29

نظریات                                                                                                                           29

هزینه های اجتماعی در سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی عبارتنداز                                          31

استفاده كنندگان از اطلاعات حسابداري اجتماعي                                                                         32

اهداف حسابداری اجتماعی                                                                                                    33

هدف استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری اجتماعی                                                                  35

رویکرد های مسووليتهای اجتماعی شرکتها                                                                                36

برنامه ريزي اهداف اجتماعی                                                                                                  42

سودمندی اطلاعات حسابداری اجتماعی                                                                                    46

مسئولیت های اجتماعی – اخلاقیات سازمانی                                                                              47

مزاياي حسابداري اجتماعي و دلايل پياده سازي آن                                                                       55

سود و مسئولیت های اجتماعی در شرکت ها                                                                               56

نتیجه گیری                                                                                                                     62

منابع و ماخذ                                                                                                                     63

حسابداری مسئولیت های اجتماعی

چكيده

هدف از ارائه اين مقاله آشنايي اوليه علاقه مندان حسابداري، با حسابداری اجتماعی است. در اين مقاله تعاريف اوليه از حسابداری اجتماعی آورده شده است. سپس به استفاده كنندگان از حسابداري اجتماعي اشاره شده است.در اين مقاله همچنين به تاريخچه و بعد از آن به اهداف حسابداري اجتماعي و مزاياي آن و سپس به مشكلات پياده سازي حسابداري و گزارشگري اجتماعي اشاره شده است.

بسیاری از رفتارها و اقدامات مدیران و کارکنان، متأثر از ارزشهای اخلاقی بوده، ریشه در اخلاق دارد. عدم توجه به اخلاق کار در مدیریت سازمانها، در جوامعی مانند ایران که از یک سو دارای ارزشهای اخلاقی غنی بوده، از سوی دیگر با کشورهای پیشرفته فاصله قابل توجهی دارند، می‌تواند معضلاتی بزرگ برای سازمانها به وجود آورد. به علاوه با افزایش انتظارات اجتماعی از سازمانها، جوامع نسبت به مسائلی مانند محیط زیست ، حقوق زنان، کودکان، اقلیتها، معلولان، برابری استخدام و کاهش نیروی انسانی، حساس‌تر شده‌اند. بی‌توجهی سازمانها به این حقوق و عدم رعایت اصول اخلاقی در برخورد با ذی‌نفعان بیرونی، می‌تواند مشکلاتی را برای سازمان ایجاد کند و مشروعیت سازمان و اقدامات آن را موردپرسش قرار داده، در‌نتیجه سود و موفقیت سازمان را تحت تأثیر قرار دهد. اخلاق کار ضعیف، بر نگرش افراد نسبت به شغل، سازمان و مدیران موثر بوده، می‌تواند بر عملکرد فردی ، گروهی و سازمانی اثر بگذارد.

تعریف حسابداری اجتماعی:

حسابداری اجتماعی بخشی از دانش حسابداری است که هدف آن اندازه گیری و گزارشگری اثرات اجتماعی (هزینه ها و منافع اجتماعی) ناشی از فعالیتهای واحد تجاری است .

از آنجایی که هر واحد تجاری عضوی از جامعه ای است که در آن فعالیت می کند و به طور مستمر در تعامل با سایر اعضای جامعه است و با استناد به قراردادهای نا نوشته اجتماعی بین اعضای جامعه که برای حفظ منافع تمامی اعضا وضع شده اند ، ضرورت دارد، واحد تجاری از تعهدات و مسئولیتهای خود آگاه باشد و آنها را محدود به حفاظت منافع سهامداران نداند، بلکه تعهدات و مسئولیتهای دیگری در قبال سایر گروههای اجتماع از قبیل اعتبار دهندگان ، کارکنان، مشتریان و فروشندگان و گروههای موجود در جامعه و همچنین محیط زیست پیرامون خود احساس کند.

همچنین حسابداری اجتماعی را می توان در ارتباط با اطلاعات منتشره توسط یک سازمان که به طرفهای ذینفع امکان می دهد تا عملکرد سازمان را در مواجهه با مسائل اجتماعی ( مثبت و منفی ) ارزیابی کند ، تعریف کرد .(جعفری 1372)

حسابداری اجتماعی فرایند گرداوری ، اندازه گیری و گزارش معاملات و تاثیرات متقابل این معاملات بین واحد تجاری و جامعه پیرامونی اوست.حسابداری اجتماعی از طریق اندازه گیری و گزارشگری تاثیرات متقابل واحد تجاری و جامعه پیرامونی اش ، ارزیابی از توان ایفای تعهدات اجتماعی را امکان پذیر می سازد.(میرسپاسی 1374)

موضوع مسئوليت اجتماعي نيز جداي از اين قضيه نيست، زيرا درخصوص ارائه تعريفي واحد از مسئوليت اجتماعي بين دانشمندان علم مديريت، اتفاق نظر وجود ندارد. «گريفين» و «بارني» (JAY B.BARNEY&W.GRIFFIN) مسئوليت اجتماعي را چنين تعريف مي كنند: <«مسئوليت اجتماعي، مجموعه وظايف و تعهداتي است كه سازمان بايستي در جهت حفظ و مراقبت و كمك به جامعه اي كه در آن فعاليت مي كند، انجام دهد». «درك فرنچ» و «هينر ساورد» در كتاب «فرهنگ مديريت» درخصوص مسئوليت اجتماعي مي نويسند: «مسئوليت اجتماعي&، وظيفه اي است برعهده موسسات خصوصي، به اين معنا كه تاثير سوئي بر زندگي اجتماعي كه در آن كار مي كنند، نگذارند. ميزان اين وظيفه عموماً مشتمل است بر وظايفي چون: آلوده نكردن، تبعيض قائل نشدن دراستخدام، نپرداختن به فعاليتهاي غيراخلاقي و مطلع كردن مصرف كننده از كيفيت محصولات. همچنين وظيفه اي است مبتني بر مشاركت مثبت در زندگي افراد جامعه».

«رابينسون» درهمين رابطه مي گويد: «مسئوليت اجتماعي يكي از وظايف و تعهدات سازمان درجهت منتفع ساختن جامعه است به نحوي كه هدف اوليه سازمان يعني حداكثر كردن سود را صورتي متعالي ببخشد».

<«كيث ديويس» معتقد است كه: «مسئوليت اجتماعي يعني نوعي احساس تعهد به وسيله مديران سازمانهاي تجاري بخش خصوصي كه آن گونه تصميم گيري نمايند كه در كنار كسب سود براي موسسه، سطح رفاه كل جامعه نيز بهبود يابد».

مفهوم حسابداری مسئولیت های اجتماعی:

آرا و نظرات مختلفي در رابطه با مفهوم حسابداری مسئولیت های اجتماعی و همچنين وجه تسميه آن وجود دارد. از نظر مفهوم، گروهي آن را بخشي از حسابداري مالي مي‌دانند و اجراي آن را با گسترش دامنه حسابداري مالي امكانپذير مي دانند و يا به عبارتي از نظر اين گروه حسابداری مسئولیت های اجتماعی تنها گسترش ساده اي از نقش حسابداري سنتي است . در حالي كه گروه غالب عقيده دارند كه سيستم حسابداری مسئولیت های اجتماعی، اصول ، قواعد و مفاهيم خاص خود را دارد ، به گونه اي كه مي توان آن را يك موضوع كاملا جداگانه مانند حسابداري مديريت‌، حسابداري بهاي تمام شده ، حسابداري دولتي و غيره دانست كه هدف آن مواجهه با مسائل اجتماعي زير است

1- ارزيابي تاثير اجتماعي فعاليتهاي واحد تجاري؛

2-اندازه گيري هزينه ها و تعهدات اجتماعي واحد تجاري؛

3-اندازه گيري منافع اجتماعي واحد تجاري؛

4- فراهم آوردن يك سيستم اطلاعاتي درون و برون سازماني كه در امر ارزيابيتاثيرات اجتماعي واحد

تجاري كمك كند.

اما از جنبه نامگذاري نيز عده اي آن را حسابداری اجتماعی و گروهي آن را حسابداري اجتماعي واحد تجاري ناميده‌اند‌، اما اصطلاح رواج يافته، همان حسابداری مسئولیت های اجتماعی است.

تفكيك هزينه‌هاي اجتماعي و اقتصادييكي از مشكلات حسابداری مسئولیت های اجتماعی استزيرا بسياري از هزينه ها را مي توان درهر دو طبقه تقسيم بندي كرد.

از جنبه تعريف مفهوم حسابداری مسئولیت های اجتماعی، بايد گفت كه تعاريف متفاوتي از سوي صاحبنظران و انديشمندان ارائه شده است كه مهمترين و رايجترين آنها به شرح زير است:

حسابداری مسئولیت های اجتماعی بخشي از دانش حسابداري است كه هدف آن اندازه گيري و گزارشگري اثرات اجتماعي (هزينه ها و منافع اجتماعي) ناشي از فعاليتهاي واحد تجاري است و از آنجايي كه هر واحد تجاري عضوي از جامعه اي است كه در آن فعاليت مي كند و به طور مستمر در تعامل با ساير اعضاي جامعه است و با استناد به قراردادهاي نا نوشته اجتماعي بين اعضاي جامعه كه براي حفظ منافع تمامي اعضا وضع شده اند ، ضرورت دارد، واحد تجاري از تعهدات و مسئوليتهاي خود آگاه باشد و آنها را محدود به حفاظت منافع سهامداران نداند، بلكه تعهدات و مسئوليتهاي ديگري در قبال ساير گروههاي اجتماع از قبيل اعتبار دهندگان ، كاركنان، مشتريان و فروشندگان و گروههاي موجود در جامعه و همچنين محيط زيست پيرامون خود احساس كند. براي مثال در سيستم حسابداری مسئولیت های اجتماعی، گزارشگري نتايج عمليات واحد تجاري محدود به روش سنتي مقابله درآمد با هزينه ها نخواهد بود‌، بلكه ضرورت دارد كه دامنه اين مقابله گسترش يابد و هزينه ها و منافع واحد تجاري را نيز در بر گيرد.

مزايا و مشكلات اجراي سيستم حسابداری مسئولیت های اجتماعی:

از مهمترين مزاياي اجراي سيستم حسابداری مسئولیت های اجتماعی مي توان به موارد زير اشاره كرد:

دو شيوه در گزارشگريهزينه هاي اجتماعي وجود دارد:

1- گزارشگري در يادداشتهاي همراه صورتهاي مالي

2 –گزارشگريهزينه‌هاياجتماعي به صورت مجزا و مستقل

1- موجب افزايش نقش اجتماعي واحدهاي تجاري مي شود و حضور آنها را در فعاليتهاي زيست محيطي و مشاركت در برنامه هاي توسعه اجتماعي و اقتصادي افزايش مي دهد.

2-فراهم شدن شرايط براي وارد كردن موضوع محيط زيست در حسابهاي ملي كه خود منجر به دو نتيجه خواهد شد:

اول : فراهم كردن اطلاعات با اهميت براي برنامه‌ريزان توسعه اقتصادي و اجتماعي در سطح ملي؛
دوم : فراهم كردن شرايط براي بهبود روشها و مؤلفه‌هاي مربوط به محاسبه توليد ناخالص داخلي.
اما در مقابل مزاياي اجراي سيستم حسابداری مسئولیت های اجتماعی ، مشكلات متعددي نيز وجود دارد كه از مهمترين آنها مي توان به مشكلات مربوط به اندازه گيري و گزارشگري هزينه ها و منافع اجتماعي اشاره كرد.

نمونه ای از منابع فارسی

• فصلنامه بررسی های حسابداری شماره 5، تئوری حسابداری اجتماعی
• فصلنامه بررسی های حسابداری شماره 10و11، حسابداری مسئولیتهای اجتماعی
• فصلنامه بررسی های حسابداری شماره 37، تاثیر ارایه اطلاعات حسابداری اجتماعی بر تصمیم گیری سرمایه گذاراناري منابع انساني: ترجمه دكتر زهرا حسن قربان، مركز انتشارات علمي دانشگاه آزاد اسلامي، پاييز
• 13-اشنایدر ، سوزان سی و ژان سوئی بارسو(۱۳۷۹): مدیریت در پهنة فرهنگ ها، ترجمه: سید محمد اعرابی و داوود ایزدی، تهران،پژوهشهای فرهنگی،
• 14-قلی پور، آرش، (۱۳۸۰): جامعه شناسی سازمان‌ها، رویکرد جامعه شناختی به سازمان و مدیریت، تهران، سمت.
• 15-رحمان سرشت، حسین، (۱۳۷۷): تئوری های سازمان و مدیریت، جلد اول، تهران، مؤسسه انتشارات فرهنگی فن و هنر.
• 16-بارنارد، چستر، (۱۳۶۸): وظیفه های مدیران، ترجمه: محمدعلی طوسی، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی، تهران.
• 17-هانگر جی دیوید و توماس ال ویلن (۱۳۸۴): مبانی مدیریت استراتژیک، ترجمة: سید محمد اعرابی و داوود ایزدی، تهران پژوهش های فرهنگی،
• 18-دیوید فرد آر، (۱۳۸۲): مدیریت استراتژیک، ترجمه: علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
• 19-لاوسن، آلن، (۱۳۸۱): مدیریت اخلاقی در خدمات دولتی، ترجمه: محمدرضا ربیعی مندجین و حسن کیوریان، تهران، نشر یکان.
• 20-دسلر ، گری، (۱۳۷۸): مبانی مدیریت منابع انسانی، ترجمه: علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، تهران ، دفتر پژوهش‌های فرهنگی .
• …
• …