تکنولوژی – ادبیات و مبانی نظری تکنولوژی و استراتژی تکنولوژی

  مبانی نظری تکنولوژی و استراتژی تکنولوژي

1-2- مفاهیم فناوری و تعاریف

2-2- طبقه بندی تکنولوژی

3-2- مفهوم استراتژی

1-3-2- تعریف جامع مدیریت استراتژیک

2-3-2- ماهیت و اهداف استراتژی ها

4-2- استراتژی تکنولوژی

1-4-2- استراتژی تکنولوژي در سطح بنگاه

2-4-2- استراتژی تکنولوژی برای شرکت های خدماتی

5-2- ارزیابی تکنولوژی

1-5-2- انواع ارزیابی تکنولوژي

2-5-2- مقایسه رویکردهای اصلی ارزیابی تکنولوژي

6-2- مفهوم ارزیابی توانمندی تکنولوژي

1-6-2- ارزیابی توانمندی تکنولوژی

2-6-2- ارزیابی توانمندی تکنولوژي برای شرکت های خدماتی

7-2- مدل های ارزیابی توانمندی تکنولوژي

1-7-2- روش اطلس تکنولوژی

2-7-2- مدل پورتر

3-7-2- مدل پاندا و راماناتان

4-7-2- مدل فورد

5-7-2- مدل تناسب تکنولوژي

6-7-2- مدل چیزا

7-7-2- مدل TIME

8-7-2- مدل فال

منابع

مفاهیم فناوری  و تعاریف

تکنولوژی واژه­ای است که افراد مختلف برداشت­های متفاوتی از آن دارند. این برداشت­ها از یک سو تعریف تکنولوژي را به بعد سخت­افزاری محدود ساخته و از سوی دیگر آن را صرفاً به قالب نرم­افزاری تقلیل می­دهد. در این قسمت به پاره­ای از دیدگاه­هایی که در زمینه تعریف تکنولوژي وجود دارد می­پردازیم.

در اولین تعریف تکنولوژی را بعنوان کاربرد سیستماتیک علم و دانش سازمان یافته در موارد عملی نام می­برند. در این تعریف چند ویژگی مهم وجود دارد. اول اینکه تکنولوژي موضوعی سیستماتیک تلقی می­شود. در این چارچوب مقوله تکنولوژي پدیده­ای تکرار پذیر است یعنی با رعایت گام­های منظمی که تعریف می­شود می­توان به نتایج کم و بیش مشابهی رسید. دومین نکته اینکه تکنولوژي با علم و یا دانش سازمان یافته مرتبط است و در نهایت  اینکه تکنولوژي به مواردی که جنبه کاربردی دارد مربوط می­گردد.

دومین تعریف، تکنولوژی را بعنوان یک پدیده دو وجهی تعریف می­کند که یک وجه آن به دانش به کار رفته برای حل یک مسئله کاربردی برمی­گردد، چیزی که به آن دانش چگونگی گفته می­شود، و وجه دیگر آن ابزارها و تجهیزاتی است که برای حل آن موضوع کاربردی به کار می رود. در واقع در چارچوب این تعریف تکنولوژي هم نرم­افزار و هم سخت­افزار است (مونک، 1990).

در سومین تعریف، تکنولوژي بعنوان کاربرد عملی دانش علمی و مهندسی برای مفهوم سازی، توسعه یا کاربرد محصولات، فرآیندها و عملیات است.

در چهارمین نگاه تکنولوژي را از طریق نتیجه و اثر آن بر فعالیت­ها توصیف می­کنند. در این چارچوب تکنولوژي بعنوان عامل اصلی و غالباً بعنوان تنها عاملی تلقی می­شود که:

الف: باعث ایجاد تمایز در محصول می­شود. یعنی بنگاه استفاده کننده از تکنولوژي محصولی را ارائه می­دهد که از محصول سایرین متمایز است.

ب: تکنولوژي موجب کاهش هزینه­ها می­شود یعنی به تولید محصول و یا خدمتی کمک می کند که از محصول و یا خدمت تولید شده توسط رقبا هزینه کمتری دارد. بنابراین در این مسیر از بعد قیمت می­توان از رقبا پیشی گرفت.

ج: تکنولوژی موجب ایجاد فرصت­های جدید کسب‌وکار می­شود. با نگاهی ساده به پیرامون خویش به خوبی در می­یابیم که چگونه با ظهور و معرفی تکنولوژی­هاي جدید و یا توسعه تکنولوژی­های موجود،  کسب‌وکارهای جدید شکل می­گیرد. از سوی دیگر ظهور یک تکنولوژي جدید می­تواند موجب شود کسب‌وکار موجود ما مورد تهدید قرار گیرد و حتی جایگزین کسب‌وکار فعلی ما شود و یا با ارائه تکنولوژي جدید توسط ما کسب‌وکار رقبا مورد تهدید قرار گیرد. برای مثال هنگامیکه تکنولوژي کامپیوتر وارد صحنه شد موجب تهدید و جایگزینی تکنولوژی­های مرتبط با تولید ماشین­های تایپ گردید و یا با ورود ماشین حساب در فعالیت­های دانشجویی و مهندسی ، خط­کش محاسبه که به­صورت سنتی مورد استفاده قرار می گرفت از صحنه­ حذف شد….

 طبقه بندی تکنولوژی

طبقه­بندی­های مختلفی در مورد تکنولوژي ارائه شده که هر کدام از يک بعد به مقوله تکنولوژي و طبقه­بندی آن اقدام نموده­اند. در اینجا به چند نمونه از این طبقه­بندی­ها اشاره می­کنیم.

طارق خلیل تکنولوژي را به هشت طبقه تقسیم می­کند. این طبقه­بندی بشرح زیر است:

تکنولوژي جدید:

منظور از تکنولوژي جدید تکنولوژی است که جديداً به یک بنگاه معرفی و یا در یک بنگاه بکار گرفته شده و اثر مستقیمی بر فعالیت­های تولید و ارائه خدمات آن داشته باشد.

تکنولوژي در حال ظهور:

تکنولوژي در حال ظهور به تکنولوژي اطلاق می­شود که به صورت کامل تجاری نشده ولی پیش­بینی می شود در آینده نزدیک، به مرحله تجاری رسیده و بتواند در بنگاه مورد استفاده قرار گیرد.

تکنولوژي برتر، منظور از تکنولوژي برتر تکنولوژی­های پیچیده و پیشرفته است که طی یکی دو دهه اخیر وارد بخش­های تولید و خدماتی شده و بطرز گسترده­ای این فعالیت­ها را تحت تاثیر قرار داده است.از جمله این تکنولوژی­ها می­توان از تکنولوی اطلاعات، نانوتکنولوژی و بیو تکنولوژي نام برد.

تکنولوژي پایین:

به نوعی از تکنولوژی اطلاق می­شود که در جای جای زندگی بشر وجود داشته و به سادگی قابل دسترسی، کاربرد و استفاده است.

تکنولوژي متوسط:

منظور از تکنولوژی متوسط تکنولوژی­هایی هستند که در جایی بین تکنولوژی برتر و تکنولوژي پایین قرار می­گیرد.

تکنولوژي مناسب:

منظور از تکنولوژی مناسب ­تکنولوژی است که سازگاری مطلوبی بین آن و منابع و امکانات موجود در بنگاه و زیر ساخت­های موجود در سطح ملی وجود داشته باشد. البته همواره باید متوجه بود که واژه­ی تکنولوژي مناسب موجب غفلت از تکنولوژی­های برتر و پیشرفته به بهانه نبود امکانات مناسب در سطح بنگاه و در سطح ملی نگردد.

تکنولوژي مستند:

منظور از تکنولوژي مستند آن دسته از تکنولوژي ها هستند که دانش چگونگی آنها مستند بوده و هر چند ممکن است کاربران آن قادر به درک دانش چرائی آن نباشند ولی دانش چگونگی آن مستند شده و موجود است.

تکنولوژي نهانی:

منظور از تکنولوژي های نهایی تکنولوژي هایی هستند که دانش چگونگی آنها مستند نبوده و همراه با کسانیکه آن را در مغز خود دارند حمل می شوند. ( خلیل،2000)

طبقه­بندی دیگری از تکنولوژي که توسط شرکت آرتور-دی- لینل ارائه شده که نکات قابل توجه و مهمی در آن وجود دارد. بر اساس این طبقه­بندی می­توان تکنولوژي را به چهارگروه تقسیم کرد:

تکنولوژي پایه:

منظور از تکنولوژي پایه، تکنولوژی­هایی است که وجود آنها برای بنگاه ضروری بوده ولی مزیت رقابتی اصلی بنگاه از آن حاصل نمی­شود. برای مثال می­توان از تکنولوژی مونتاژ تلویزیون نام برد که اولاً وجود این تکنولوژی برای یک تولید کننده تلویزیون ضروری است وبر سطح و کیفیت محصول تاثیر دارد ولی الزاماً مزیت رقابتی اصلی در زمینه تولید تلویزیون میان بنگاه­هایی که به تولید این محصول مبادرت می­ورزند بخاطر خط مونتاژ نیست.

تکنولوژی کلیدی:

مفهوم تکنولوژي کلیدی آن تکنولوژی­هاي هستند که مزیت رقابتی اصلی بنگاه از آن تکنولوژی­ها حاصل می­شود.

تکنولوژی پیشگام:

تکنولوژی پیشگام تکنولوژي­ است که مراحل تحقیق و توسعه را پشت سر گذاشته و به تدریج در حال تجاری شدن است.  برخی از رقبا ممکن است که استفاده از این تکنولوژي را شروع کرده باشند و شواهد حاکی از آن است که این تکنولوژي­ آینده درخشانی داشته و می­تواند موجب رقابت­پذیری بنگاه شود.

تکنولوژي در حال ظهور:

منظور از تکنولوژی­های در حال ظهور تکنولوژی­هایی هستند که در مرحله تحقیق و توسعه بوده و هرچند که شواهد امیدوار کننده­ای در مورد آینده آنها وجود دارد، اما همچنان نمی­توان تضمین قطعی در مورد رقابت­پذیری آنها ارائه نمود.

ا ز طرف دیگر تکنولوژي در سازمان به دو دسته تقسیم می شود: تولیدی و خدماتی

تکنولوژي خدماتی:

شامل دانش ها، فرآیندها، ابزارها،روش ها و سیستم هایی است که در سازمان های خدماتی یا در واحدهای خدماتی شرکت های تولیدی جهت ارائه خدمات به مشتریان بکار می رود. ( دفت،1383)

در طبقه­بندی دیگری که غالباً در اقتصادهای ملی بکار می­رود تکنولوژي به سه دسته زیر تقسیم می­کنند. این دسته بندی بیشتر در تولیدات کارخانه ای مورد استفاده قرار می گیرد. نیلی و همکارانش در سال 1382 این طبقه بندی را به ترتیب زیر ارائه کرده اند:

تکنولوژی منبع گرا:

تکنولوژي های این گروه، منابع طبیعی موجود در یک کشور را به محصول تبدیل می کنند. فرایندهای تکنولوژیک این گروه در دو دسته قرار می گیرند. در دسته اول  فرایندهای تولید ساده و کاربردی هستند، مانند تولید مواد غذایی معمولی و چرم امادر دسته دوم، فرایندها سرمایه بر و تکنولوژي ها نسبتا پیشرفته هستند، مانند پالایش نفت. ( نیلی و همکاران،1383)

 تکنولوژي ساده:

در این گروه تکنولوژي تولید محصولاتی از قبیل نساجی، پوشاک و امثال آن قرار می گیرند که از ثبات نسبی برخوردار بوده و رقابت آنها بر روی قیمت است. هزینه نیروی انسانی در این محصولات  اهمیت ویژه ای دارد. ( نیلی و همکاران،1383)

تکنولوژي متوسط:

تکنولوژی تولید خودرو، صنایع شیمیایی و فلزات پایه که احتیاج به مقیاس بزرگ دارند در این گروه قرار می گیرند. در این زمینه معمولا تکنولوژي های مربوط به تجهیزات، پیشرفته بوده  و در برخی از محصولات از قبیل خودرو ارتباطات قوی بین بنگاهی از اهمیت چشم گیری برخوردار است. هزینه تحقیق و توسعه این تکنولوژي ها هم قابل توجه است. ( نیلی و همکاران،1383)

تکنولوژی پیشرفته:

تکنولوژي های این گروه، پیشرفته و پیوسته در حال تغییر هستند. زیرساخت قوی در زمینه توسعه تکنولوژي، نیروی انسانی بسیار پیشرفته، ارتباط قوی بین بنگاهها و نیز ارتباط مستمر با مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها از ویژگیهای این گروه از تکنولوژي ها است. ( نیلی و همکاران،1383)

– استراتژي تکنولوژی:

استراتژي تکنولوژي، تصميم‌گيري‌ متعهدانه در مورد تکنولوژي های مورد نیاز بنگاه در چارچوب استراتژی کسب‌وکار بنگاه است. منابع بنگاه‌ها محدود بوده و انتخاب يك گزينه تکنولوژي به معناي عدم توانايي درجهت تعقيب ساير گزينه‌ها است. بنابراين انتخاب و تصميم گيري صحيح امري ضروري است. تحقيقات نشان مي‌دهد كه بنگاه‌هايي كه از استراتژي متمركز و همگن در زمينه تغییرات تكنولوژيك بهره مي‌برند ، احتمال موفقيت آنها درجهت دستيابي به مزيت رقابتي بيشتر است و آنهايي كه از نداشتن استراتژي رنج مي‌برند ممكن است در كوتاه مدت موفقيت هايي بدست آورند ولي درجهت حفظ و نگهداري اين موفقيت ها ناتوان خواهند بود.

شرکت مایکروسافت مثال خوبی در این زمینه است. این شرکت با ارائه سیستم عامل DOS در اوایل دهه 1980 و سیستم عامل ویندوز در دهه 19990، دیرزمانی است که بر بازار نرم­افزار کامپیوترهای شخصی تسلط دارد. بدلیل فروش چشمگیر محصولات، سود زیادی عاید شرکت شده است. شاید استمرار استراتژی شرکت در ساخت نرم­افزار برای صنعت کامپیوترهای شخصی، تصمیمی منطقی به نظر برسد. اما، ظهور و رشد اینترنت، شیوه استفاده مردم از کامپیوترهای شخصی را تغییر داد. مایکروسافت تصمیم گرفت تا جهت­گیری استراتژیک خود را تغییر دهد و تلاش زیادی را صرف ساخت نرم­افزارهایی کرد که با محیط اینترنت سازگار باشند. این تصمیم تکنولوژیکي برای تضمین موفقیت مستمر مایکروسافت بسیار با ارزش بوده است (خلیل، 2000).

نمونه‌هايي از اين قبيل تحولات را مي‌توان در رشته‌هاي مختلف توليدي و خدماتي مشاهده كرد. در واقع در اين قبيل موارد موفقيت بصورت خودكار و يا غيرمنظم حاصل نمي‌شود. همه شواهد موجود بيانگر اين نكته است كه استراتژي تكنولوژي، فرآیندی برنامه‌ريزي شده است. اينكه صرفاً آخرين دستاورد تکنولوژي را مورد توجه قرار دهيم ، نمي‌تواند الزاماً منجر به استراتژي‌ تكنولوژي مناسبي شود. از سوي ديگر عدم وجود تجربه قبلي در شركت هم مزيد برعلت مي‌شود و احتمال شكست فعاليت‌هاي تكنولوژيك شركت را تشدید مي‌كند. براي مثال تغيير رشته فعاليت يك شركت صنايع فلزي به رشته بيوتكنولوژي با شعار ايجاد تنوع در فعاليت‌ها استراتژي مناسبي به نظر نمي‌رسد. (خلیل، 2000)

 جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید..

منابع فارسی

1. اثباتی،حسین و دیگران، تدوین استراتژی تکنولوژي،سازمان صنایع دفاع،1386
2. احمدی مقدم ارمکی،محسن(1389)” ارزيابي تکنولوژيهاي توليد برق با تلفيق مدلهاي ANP و QFD” پایان نامه کارشناسی ارشد صنایع، دانشگاه یزد
3. آذر، عادل، جوکار، جوکار، سجاد، زنگویی نژاد، ابوذر، 1389،تدوین استراتژی تحقیق و توسعه با استفاده از گسترش عملکردکیفی تکنولوژي: رویکرد کشش بازار، مدیریت صنعتی، شماره 4،ص 3 تا 18
4. آذر، عادل، مؤمنی، منصور، 1380. آمار و کاربرد آن در مدیریت. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها(سمت)، تهران.
5. ازکیا، مصطفی، دربان آستانه، علیرضا،1382. روش‎های کاربردی تحقیق. نشر کیهان، تهران.
6. اعرابی، سید محمد، منتی، حسین، استراتژی تکنولوژی، نشر مهکامه، 1389
7. افقهی،عباس(1390).” ارزیابی سطح فناوری شرکت سایپا و تعیین شکاف تکنولوژیک و ارائه راهکارهای مناسب” اولین کنفرانس بین المللی مدیریت فناوری
8. براون،ارنست،1379،” زمینه تکنولوژی: ارزیابی تکنولوژي برای استفاده مدیران”، ترجمه محمد زنجانی،سازمان مدیریت صنعتی، تهران
9. بررسی ابزارهاي سياستي حمايت از توسعه صنايع High-Tech با تأكيد بر سياست‌هاي حمايت از ايجاد و تقويت شركت‌هاي تازه تأسيس تكنولوژي محور ، گروه مطالعات سياست تكنولوژي، وزارت صنایع و معادن، مرکز صنایع نوین ،دیماه  1382
10. بزرگی، حمید، 1383، ارزیابی توانمندی تکنولوژیک در شرکت ایران خودرو، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت تکنولوژي، دانشگاه علامه طباطبایی
11. …
12. …

منابع انگلیسی

• Advanced Science &Technology Palicy Planning (ASTPP) network, 1999,” Improving Distributed Intelligence in Complex Innovation Systems”, Fraunhofer Institute,Karlsruhe.
• Anderson, J. E. (2003). Public Policymaking, 6th ed. Boston: Houghton-Mifflin Company.
• Ansari, M., Dehghan Nayeri, M., Yousefi Zenouz, R.,)2009(, Technological Deep Assessment of Automotive Parts Manufacturers”Case of Iranian Manufacturers ”, International Journal of Social and Human Sciences 3
• APCTT, “Atlas Technology: A Framework for Technology Planning”, APCTT Publications, 1989
• Bagheri. N, Mousavi, M, Nasiri, M, Wind energy status of Iran: Evaluating Iran’s technological capability in manufacturing wind turbines, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 2011
• Bryson,  J.  M.  (2004).  “What  to  Do  When  Stakeholders  Matter.”  Public Management Review  6(1): 21–53.
• Chiesa,   Vittorio; “R&D Strategy and Organizations: Managing Technical change in Dynamic Contexts”; Imperical College Press, UK, 2001
• Dunn, W,(1981) .Public ‌‌policy Analysis An Introduction‌. Prentice Hall,1981.
• Ford. D ,  Saren. M , “Technology Strategy for Business”, International Thomason Publishing, 1998.
• Franklin, P., (2002). Elephants, metaphors, and tropes in strategic management theory: Implications for a strategy for strategy? Strategic Change, 11, 117–129.
• Hess,  David  (1995)  Science  and  Technology  in  a  Multicultural  World:  The  Cultural  Politics  of  Facts  and Artifacts (New York: Columbia University Press).
• Hobday M. (2002), Technology Needs Assessment (TNA) for developing countries, UNIDO, Vienna.
• Innosupport, http://www.innosupport.net/index.php Information about Technological Capability.
• Menedez  A.,  (2000).“Commercialization  of  R&D  Results:  Evaluation  of  Technologies  Marketability”,  European  Commission, 2000.
• Minzberg, H. (1998). Patterns in strategy formation, Management Science, Vol 24 No 9, pp 934-948.
• …
• …