بررسی و تحليل پالئوژئومورفولوژی کوير دق سرخ دانلود پايان نامه دکتری رشته جغرافيای طبيعی گرايش ژئومورفولوژی

بررسی و تحليل پالئوژئومورفولوژی کوير دق سرخ

 

پالئوژئومورفولوژی کوير – دانلود پايان نامه دکتری رشته جغرافيای طبيعی گرايش ژئومورفولوژی

پالئوژئومورفولوژی کوير

 

چکيده پالئوژئومورفولوژی کوير

درياچه هاي حوضه هاي انتهايي، سطوحي بسيار هموار و کم شيب در مناطق خشک محسوب مي گردند. اين چاله هاي فرورفته که معمولاً محل تجمع آب هاي سطحي مي باشند به عنوان يکي از مهمترين واحدهاي ژئومورفولوژيک مناطق خشک، اطلاعات پالئوژئومورفيکي و پالئوکليماتولوژي ارزشمندي را در خود نهفته اند.

کوير دق سرخ در ايران مرکزي از جمله پلاياهايي مي باشد که در اين تحقيق سرگذشت محيط ديرينه آن به همراه تغيير و تعويض شرايط محيطي اش گويا و بارزسازي شده است. بدين ترتيب که درياچه قديمي دق سرخ در دوره هاي پرپارش گذشته با درياچه نمک در حوضه مجاور ارتباط هيدرولوژيکي داشته است. اثبات اين امر علاوه بر يافتن تراس هاي موجود در رقوم 950 متر در هر دو حوضه، توسط تکنيک ها و نرم افزار هاي RS و GIS تاييد شده است.

در واقع هدف اصلي اين پژوهش علاوه بر شناسايي، تفکيک و طبقه بندي واحد هاي فرمي پلاياي دق سرخ بر اساس نظريه سلسله مراتبي، کشف روابط استاتيک ديرينه درياچه قديمي دق سرخ با درياچه نمک مي باشد، چرا که، شرايط کنوني يک پلايا نتيجه و برايند عوامل مختلف موثر در محدوده و خارج از پلايا مي باشد، لذا براي درک بهتر و رديابي حوادث و شرايطي که بر پلايا گذشته، بايد تحليل علمي جامعي از ويژگيهاي ژئومورفيک پلايا نمود.

بدين منظور علاوه بر بهره گيري از علوم مرتبط نظير زمين­شناسي، اقليم­شناسي، هيدرولوژي، رياضيات، آمار از ابزار فيزيکي تحقيق مانند نقشه هاي توپوگرافي 25000/1، 50000/1، 250000/1، نقشه هاي زمين شناسي، DEM، تصاوير ماهواره اي IRS، ETM+ ، SID ، استفاده گرديد. همچنين سعي شد با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي و تکنيک سنجش از دور و فشردگي چشم انداز و مناظر ژئومورفولوژي به مدلسازي مورفولوژيک، هيدرولوژيک و راديولوژيک پرداخته و با تقويت تصور و تفکر مورفولوژيک امکان تشخيص و تحليل فرم ها و رخساره هاي مختلف زمين را در يک نظام مختصات سه بعدي فراهم آوريم.

نتایج این پژوهش وجود تراس هاي درياچه اي دق سرخ را در سه سطح و رقوم ارتفاعي 920، 950 و 1067 متري  را به اثبات می رساند. علاوه بر این، سطح تراس در درياچه نمک در ارتفاع 950 متري رديابي شده است که دقيقاً با سطح تراسي که در حاشيه پلاياي دق سرخ ديده شده هم ارز مي باشد، در نتيجه با توجه به قانون ظرف هاي مرتبط اين دو درياچه در اين سطح می توانسته با يکديگر ارتباط هيدرولوژيکي سطحي داشته باشند.

بررسي وضعيت هيدرولوژيکي و نوع تغيير شکل شبکه زهکشي در در هر دو پلایا نشان داد که در سطح 950 متر آبراهه ها تغيير جهت داده که نشان دهنده رسيدن اين شبکه زهکشي به سطح پايه قديمي مي باشد.

واژگان كليدي: پلاياي دق سرخ، پالئوژئومورفولوژي، روابط استاتيک، پالئوژئومورفولوژی کوير ، چشم­اندار،مدلسازي.

 

فهرست مطالب پالئوژئومورفولوژی کوير

عنوان                                                                                                                         صفحه

فصل اول: کليات پژوهش پالئوژئومورفولوژی کوير

1-1-مقدمه پالئوژئومورفولوژی کوير ………………………………………………………………………………………………………….. 1

1-2- شرح و بيان مسأله پژوهشي پالئوژئومورفولوژی کوير ……………………………………………………………………………………. 2

1-3-اهميت و ارزش تحقيق پالئوژئومورفولوژی کوير …………………………………………………………………………………………. 4

1-4-اهداف تحقيق پالئوژئومورفولوژی کوير ………………………………………………………………………………………………….. 4

1-5- فرضيه تحقيق پالئوژئومورفولوژی کوير …………………………………………………………………………………………………. 5

1-6-سوالات تحقيق پالئوژئومورفولوژی کوير …………………………………………………………………………………………………. 5

1-7-پيشينه و سابقه تحقيق پالئوژئومورفولوژی کوير …………………………………………………………………………………………. 6

1-8-روش تحقيق پالئوژئومورفولوژی کوير ………………………………………………………………………………………………….. 10

1-8-1-مراحل اجرايي تحقيق پالئوژئومورفولوژی کوير ………………………………………………………………………………………. 11

1-8-2-ابزار تجزيه و تحليل………………………………………………………………………………………… 11

1-9-كاربرد نتايج تحقيق…………………………………………………………………………………………… 12

1-10-موقعيت منطقه مطالعاتي…………………………………………………………………………………….. 13

1-10-1-موقعيت سياره اي………………………………………………………………………………………… 13

1-10-2-موقعيت رياضي و راههاي دسترسي منطقه…………………………………………………………………. 14

1- 10- 3-موقعيت اداري ـ سياسي………………………………………………………………………………… 15

1-10-4-موقعيت زمين شناسي……………………………………………………………………………………. 15

1-10-5-موقعيت هيدرولوژيک ……………………………………………………………………………………. 17

1-10-6- موقعيت ژئومورفولوژيکي…………………………………………………………………………………. 18

1-11-پايگاه اطلاعات جغرافيايي منطقه…………………………………………………………………………….. 20

1-11-1-پايگاه اطلاعاتي رستري…………………………………………………………………………………… 20

1-11-2-پايگاه اطلاعاتي برداری……………………………………………………………………………………. 22

 

فصل دوم: کليات طبيعي،زمين شناسي، ژئومورفولوژي، اقليم،هيدرولوژي

2-1-زمين شناسي منطقه………………………………………………………………………………………….. 23

2-1-1- زون زمين ساختي ايران مرکزي……………………………………………………………………………. 23

2-1-2- بخش شمال غربي (از رزن تا جيرفت)……………………………………………………………………… 24

2-2-ويژگيهاي چينه شناسي و ليتولوژي منطقه مطالعاتي…………………………………………………………… 26

2-2-1-پرکامبرين پسين…………………………………………………………………………………………… 26

2-2- 1- 1-سازندهاي گهر و سلطانيه (Pek) ……………………………………………………………………… 26

2-3-پالئوزوئيک…………………………………………………………………………………………………… 26

2-3-1-کامبرين- ارديسين (Cam) ……………………………………………………………………………….. 26

2-3- 1- 1-سازند لالون (Cl) ……………………………………………………………………………………… 27

2-3-1-2-سازند ميلا (Cm) ………………………………………………………………………………………. 27

2-3-1-3- سيلورين – دونين (Sd) ………………………………………………………………………………… 27

2-3-1-3-1-سازند پادها SD………………………………………………………………………………………. 27

2-3-1-3-2-سازند بهرام Db………………………………………………………………………………………. 27

2-3-1-4- پرمين (Pr) ……………………………………………………………………………………………. 28

2-3-1-4-1-سازند جمال Pr………………………………………………………………………………………. 28

2-4-مزوزوئيک……………………………………………………………………………………………………. 28

2-4-1- ترياس (Tr) ………………………………………………………………………………………………. 28

2-4-1-1- سازند شتري TRsh……………………………………………………………………………………. 28

2-4-1-2- سازند نايبند TRn……………………………………………………………………………………… 29

2-4-2- ژوراسيک (J) ……………………………………………………………………………………………… 29

2-4-2-1- سازند شمشک Jsh1 , Jsh2…………………………………………………………………………… 29

2-4-3-کرتاسه (K) ……………………………………………………………………………………………….. 29

2-5- سنوزوئيک…………………………………………………………………………………………………… 30

2-5-1- ائوسن (E) ……………………………………………………………………………………………….. 30

2-5-2- اليگوميوسن (Gd) و (Om) ………………………………………………………………………………. 31

2-5-3- ميوپليوسن (Mp) ………………………………………………………………………………………… 32

2-6-کواترنري……………………………………………………………………………………………………… 33

2-6-1-تراسهاي قديمي و بلند Qt1……………………………………………………………………………….. 33

2-6-2-تراسهاي قديمي و متوسط Qt2……………………………………………………………………………. 33

2-6-3-تراسهاي جوان کم ارتفاع Qt3……………………………………………………………………………… 33

2-6-2-نهشته هاي جديد………………………………………………………………………………………….. 34

2-6-2-1-نهشته هاي جوان رودخانه اي Qal………………………………………………………………………. 34

2-6-2-2-تپه هاي مسطح رسي نمکدار Qf………………………………………………………………………… 34

2-6-2-3-تراورتن Qtr……………………………………………………………………………………………. 34

2-6-2-4-تپه هاي ماسه اي Qs…………………………………………………………………………………… 34

2-7-تکتونيک منطقه………………………………………………………………………………………………. 35

2-7-1- فعاليتهاي آتشفشاني………………………………………………………………………………………. 36

2-8-پديده دگرگوني………………………………………………………………………………………………. 37

2-8-1- نوار ترود – مروست………………………………………………………………………………………… 37

2-8-2- نوار دگرگوني ماکو – اصفهان………………………………………………………………………………. 37

2-8-3- نوار آميزه هاي رنگين يا افيوليت ملانژ (کالرملانژ) ………………………………………………………….. 37

2-9-ژئومورفولوژي منطقه………………………………………………………………………………………….. 37

2-10- هيدرولوژي محدوده مطالعاتي………………………………………………………………………………. 40

2-10-1-هيدرولوژي حوضه اردستان……………………………………………………………………………….. 41

2-10-2-وضعيت آب هاي زيرزميني حوضه اردستان………………………………………………………………… 42

2-10-2-1- چاهها………………………………………………………………………………………………… 42

2-10-2-2- چشمه ها……………………………………………………………………………………………… 42

2-10-2-3- قنوات………………………………………………………………………………………………… 43

2-10-3- هيدررولوژي سطحي حوضه طرق- ابيازن…………………………………………………………………. 43

2-10-3-1-رودخانه طار…………………………………………………………………………………………… 43

2-10-3-2- رودخانه کشه…………………………………………………………………………………………. 43

2-10-3-3- رودخانه رنگان………………………………………………………………………………………… 44

2-10-3-4- رودخانه ماسار ……………………………………………………………………………………….. 44

2-10-3-5- رودخانه گل آباد………………………………………………………………………………………. 44

2-10-4-1- وضعيت آب هاي زيرزميني حوضه طرق- ابيازن………………………………………………………… 45

2-10-4-1-1- چاهها……………………………………………………………………………………………… 45

-10-4-1-2- چشمه ها……………………………………………………………………………………………. 45

2-10-4-1-3- قنوات……………………………………………………………………………………………… 46

2-10-4- هيدرولوژي حوضه باد- خالدآباد………………………………………………………………………….. 46

2-10-4-1- رودخانه برزرود……………………………………………………………………………………….. 46

2-10-4-2- چيمه رود ……………………………………………………………………………………………. 46

2-10-4-3- رودخانه هاي اوره و بهشت آباد………………………………………………………………………… 47

2-10-5- وضعيت آب هاي زير زميني حوضه باد- خالد آباد…………………………………………………………. 48

2-10-5-1- چاهها………………………………………………………………………………………………… 48

2-10-5-2- چشمه ها……………………………………………………………………………………………… 48

2-10-5-3- قنوات…………………………………………………………………………………………………. 48

2-10-6- هيدرولوژي حوضه دق سرخ………………………………………………………………………………. 48

2-10-6-1- وضعيت آب هاي زيرزميني حوضه دق سرخ……………………………………………………………. 49

2-10-6-1-1- چاهها………………………………………………………………………………………………. 49

2-10-6-1-2- چشمه ها ………………………………………………………………………………………….. 49

2-10-6-1-3- قنوات……………………………………………………………………………………………… 49

2-11- وضعيت اقليمي…………………………………………………………………………………………….. 49

2-11-1- دما……………………………………………………………………………………………………… 49

2-11-2- بارش……………………………………………………………………………………………………. 56

2-11-3- تبخير…………………………………………………………………………………………………… 64

2-11-4- باد………………………………………………………………………………………………………. 66

2-11-5- بررسي وضعيت بادهاي منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………….. 66

 

فصل سوم: شناسايي واحدها،تيپ ها و رخساره هاي محدوده مطالعاتي بر اساس RS&GIS

3-1- مشخصات ماهواره IRS هندوستان……………………………………………………………………………. 69

3-1-1-موقعيت و پايگاه اطلاعات ماهواره اي محدوده مطالعاتي……………………………………………………… 70

3-2-تبديل فرمت داده هاي ماهواره اي منطقه مطالعاتي…………………………………………………………….. 71

3-3-پردازش تصاوير ماهواره اي…………………………………………………………………………………….. 71

3-3-1-تصحيحات راديومتريک…………………………………………………………………………………….. 72

3-3-2-تصحيحات هندسي…………………………………………………………………………………………. 73

3-3-3-پردازش تصاوير…………………………………………………………………………………………….. 74

3-3-3-1-ترميم تصاوير……………………………………………………………………………………………. 74

3-3-3-2- تقويت خواص بصري تصوير……………………………………………………………………………… 75

3-3-4- استخراج اطلاعات…………………………………………………………………………………………. 75

3-3-5-موزائيک کردن تصاوير ماهواره اي…………………………………………………………………………… 76

3-3-5-1- عمليات تست صحت موزائيک تصاوير……………………………………………………………………. 76

3-3-6- عمليات هم مختصات نمودن تصاوير ماهواره اي ……………………………………………………………. 76

3-3-7-عمليات برش تصاوي………………………………………………………………………………………. 77ر

3-3-8-ايجاد برش نامنظم از منطقه (ROI) ………………………………………………………………………… 78

3-4- تهيه نقشه کاربري اراضي…………………………………………………………………………………….. 78

3-5-شناسائي اوليه تغييرات ……………………………………………………………………………………….. 79

3-6- انتخاب و جمع آوري نمونه هاي آموزشي……………………………………………………………………… 79

3-7-تشخيص و شناسايي واحدها، تيپ ها و رخساره هاي محدوده مطالعاتي با GIS&RS…………………………….. 80

3-7-1- واحد­هاي کوهستاني حوضه آبي دق سرخ…………………………………………………………………… 82

3-7-1-1- واحد کوهستاني کرکس………………………………………………………………………………… 82

3-7-1-2- مورفومتري واحد کوهستاني کرکس…………………………………………………………………….. 83

3-7-2- واحد کوهستاني طرق- ابيازن………………………………………………………………………………. 83

3-7-2-1- مورفومتري واحد کوهستاني طرق- ابيازن………………………………………………………………… 84

3-7-3- واحد کوهستاني جنوب و جنوب شرقي اردستان…………………………………………………………….. 85

3-7-3-1- مورفومتري واحد کوهستاني جنوب و جنوب شرقي اردستان……………………………………………… 86

3-7-4- واحد کوهستاني شمال حوضه آبي دق سرخ………………………………………………………………… 86

3-7-4-1- مورفومتري واحد کوهستاني شمال حوضه آبي دق سرخ………………………………………………….. 87

3-7-5- واحد کوهستاني شرقي حوضه دق سرخ…………………………………………………………………….. 87

3-7-5-1- مورفومتري واحد کوهستاني شرقي حوضه دق سرخ……………………………………………………… 88

3-8- پروفيل واحد­هاي کوهستاني منطقه مطالعاتي…………………………………………………………………. 88

3-8-1- راستاي پروفيلي شماره1 تا 5………………………………………………………………………………. 89

3-8-2- پروفيل شماره2 …………………………………………………………………………………………… 90

3-8-3- پروفيل شماره 3 ………………………………………………………………………………………….. 91

3-8-4- پروفيل شماره 4 ………………………………………………………………………………………….. 92

3-8-5- پروفيل شماره 5 ………………………………………………………………………………………….. 93

3-9- واحد دشت­سر……………………………………………………………………………………………….. 94

3-9-1-تعريف دشت­سر……………………………………………………………………………………………. 94

3-9-2- پروفيل دشت­سر…………………………………………………………………………………………… 96

3-9-3- انواع دشت سر ……………………………………………………………………………………………. 96

3-9-3-1- تيپ دشت­سر لخت يا فرسايشي…………………………………………………………………………. 97

3-9-3-2- تيپ دشت­سر آپانداژ……………………………………………………………………………………. 97

3-9-3-3- تيپ دشت­سر پوشيده يا دشت…………………………………………………………………………… 97

3-9-4- ارتباط دشت­سر با کوهستان……………………………………………………………………………….. 99

3-9-4-1- محاسبه مرز خط کنيک………………………………………………………………………………… 99

3-10- واحد پلايا يا چاله…………………………………………………………………………………………. 100

3-10-1- چگونگي تشکيل پلايا يا چاله­هاي داخلي در ايران……………………………………………………….. 100

3-11- مورفومتري واحد پلايا در منطقه مطالعاتي…………………………………………………………………. 102

3-11-1- واحد پلاياي دق سرخ…………………………………………………………………………………… 103

3-11-1-1- مورفومتري واحد پلاياي دق سرخ……………………………………………………………………. 103

3-12-تفکيک و شناسايي واحدها، تيپ ها و رخساره هاي پلاياي دق سرخ…………………………………………. 103

3-12-1-چشم انداز مطالعاتي و مناظر شاخص آن…………………………………………………………………. 106

3-12-2- منظر ارتفاعات…………………………………………………………………………………………. 107

3-12-2-1- لندفرمهاي واقع بر تشکيلات آتشفشاني………………………………………………………………. 107

3-13- لندفرمهاي واقع بر تشکيلات آهکي………………………………………………………………………… 110

3-13-1- توده هاي آهکي………………………………………………………………………………………… 110

3-13-2- توده هاي تراورتن………………………………………………………………………………………. 112

3-13-3- اشکال انحلالي- غارها………………………………………………………………………………….. 113

3-14- دره هاي V شکل…………………………………………………………………………………………. 114

3-15-دره هاي U شکل………………………………………………………………………………………….. 114

3-16- سيرک هاي يخچالي………………………………………………………………………………………. 114

3-17- فرمهاي حاصل از فرايند بادي……………………………………………………………………………… 115

3-17-1 کندوهاي بادي………………………………………………………………………………………….. 115

3-17-2- تافوني…………………………………………………………………………………………………. 116

3-18- منظر دشت سرها…………………………………………………………………………………………. 117

3-18-1- دشت سر فرسايشي…………………………………………………………………………………….. 118

3-18-1-1- رخساره فرسايش آبراهه اي (نخ آب ها) ……………………………………………………………… 118

3-18-1-2- رخساره مخروطه افکنه………………………………………………………………………………. 118

3-18-3- مورفوتکتونيک و ارتباط آن با ژئوفرم مخروط افکنه ……………………………………………………… 121

3-18-4- مخروط افکنه ها و تشخيص ميزان فعاليت نئوتکتونيکي…………………………………………………. 122

3-18-5- روابط کمي بين حجم مخروط افکنه ها و ارتباط آن با تکتوتيک فعال ……………………………………. 123

3-18-5-1- محاسبه حجم مخروط افکنه ها………………………………………………………………………. 124

3-18-5-1- 1- محاسبه حجم مخروط افکنه ها در حوضه اردستان………………………………………………… 127

3-18-5-1- 2- محاسبه حجم مخروط افکنه ها در حوضه باد- خالد آباد…………………………………………… 129

3-18-5-1- 3- محاسبه حجم مخروط افکنه ها در حوضه طرق ابيازن…………………………………………….. 131

3-18-5-1- 4- محاسبه حجم مخروط افکنه ها در حوضه دق سرخ……………………………………………….. 134

3-18-6- محاسبه شاخص هاي ژئومورفيک جهت برآورد ميزان فعاليت تکتونيکي محدوده مورد مطالعه……………… 136

3-18-6-1- شاخص انتگرال هيپسومتري (منحني واحد) يا منحني بي بعد…………………………………………. 136

3-18-6-2- شاخص سينوزيته جبهه کوهستان يا پيچ و خم پيشاني کوهستان (Smf) …………………………….. 137

3-18-6-3- شاخص شکل حوضه (BS) ………………………………………………………………………….. 138

3-18-6-4- شاخص حجم به سطح حوضه………………………………………………………………………… 139

3-18-6-5- شاخص تراکم سطحي آبراهه ها (P) …………………………………………………………………. 140

3-18-6-6- شاخص انشعاب پذيري (Br) ………………………………………………………………………… 141

3-18-7-1- رخساره خليج رسوبي………………………………………………………………………………… 146

3-18-7-2- رخساره دشت ريگي(REG) …………………………………………………………………………. 146

3-19- تيپ دشت سر آپانداژ (انتهايي شبکه آب) …………………………………………………………………. 147

3-19-1- رخساره دامنه منظم……………………………………………………………………………………. 147

3-19-2- رخساره پخش سيلاب………………………………………………………………………………….. 147

3-19-3- رخساره قنات………………………………………………………………………………………….. 148

3-20-دشت سر پوشيده …………………………………………………………………………………………. 149

3-20-1- اراضي کشاورزي……………………………………………………………………………………….. 149

3-20-2- منطقه حمل يا ترانزيت…………………………………………………………………………………. 150

3-21- واحدپلايا…………………………………………………………………………………………………. 150

3-21-1- اراضي گلي…………………………………………………………………………………………….. 150

3-21-1-1- دق يا جلگه رسي……………………………………………………………………………………. 150

3-21-1-2- پوليگون رسي……………………………………………………………………………………….. 152

3-21-1-3- تراس درياچه اي…………………………………………………………………………………….. 152

3-21-1-4- رخساره سطوح پف کرده…………………………………………………………………………….. 153

3-22- اراضي نمکي……………………………………………………………………………………………… 153

3-22-1- پوليگون نمکي ………………………………………………………………………………………… 153

3-22-2-رخساره شوره زار……………………………………………………………………………………….. 154

3-23- اراضي ماسه اي…………………………………………………………………………………………… 154

3-23-1- شنزار………………………………………………………………………………………………….. 154

3-22-2- اشکال ماسه اي (پيکان ماسه اي، برخان، سيف) ………………………………………………………… 155

3-22-3- نبکا …………………………………………………………………………………………………… 155

 

فصل چهارم: بررسي تحولات پالئوژئومورفولوژی کوير و ژئومورفولوژيکي  دق سرخ

4-1- روش تهيه نقشه ژئومورفولوژي……………………………………………………………………………… 158

4-2- ارکان نمادين در نقشه­هاي ژئومورفولوژي……………………………………………………………………. 160

4-2-1- سطوح ارضي…………………………………………………………………………………………….. 161

4-2-1-1-  سطوح مستوي………………………………………………………………………………………. 161

4-2-1-2- سطوح محدب………………………………………………………………………………………… 161

4-2-1-3- سطوح مقعر…………………………………………………………………………………………… 162

4-2-1-3-1- فرم سطوح ارضي در حوضه آبي دق سرخ……………………………………………………………. 162

4-2-2- ژئوفرم­هاي حوضه آبي دق سرخ…………………………………………………………………………… 165

4-2-3- مواد مادري در حوضه آبي دق سرخ………………………………………………………………………. 166

4-2-4- فرايندهاي مسلط در تشکيل فرمهاي حوضه آبي دق سرخ…………………………………………………. 167

4-2-4-1- فرايندهاي زمين ريختي سيستم شکل زاي حرارتي…………………………………………………….. 168

4-2-4-2- فرايندهاي فيزيکي…………………………………………………………………………………….. 168

4-2-4-2-1- دما شکافتگي………………………………………………………………………………………. 168

4-2-4-2-2- نمک شکافتگي…………………………………………………………………………………….. 168

4-2-4-3- فرايند آبي……………………………………………………………………………………………. 168

4-2-4-4- فرايند بادي…………………………………………………………………………………………… 169

4-2-4-5- فرايند ساحلي…………………………………………………………………………………………. 169

4-2-5- زمان…………………………………………………………………………………………………….. 169

4-6- ترکيب و تلفيق نقشه ها و تهيه نقشه نهايي ژئومورفولوژي……………………………………………………. 173

4-7- پالئوژئومورفولوژي و تغييرات محيطي بلند مدت در حوضه مطالعاتي………………………………………….. 174

4-7-1- فازهاي ماگماتيسم و تأثير آن در تحولات پالئوژئومورفولوژي دره ابيانه …………………………………….. 174

4-7-2- وضعيت ديرينه بقاياي گياهي (پليوپليئستوسن) و انطباق آن با شرايط اقليمي دره ابيانه ……………………. 178

4-8- شواهد يخچالي و مجاور يخچالي در حوضه مطالعاتي ………………………………………………………… 180

4-8-1- تعيين و تحليل خط مرز برف دائمي در حوضه……………………………………………………………. 180

4-8-2- سيرک هاي يخچالي حوضه مطالعاتي…………………………………………………………………….. 180

4-8-2-1- نقش يخچالها در تشکيل دره هاي U شکل در حوضه ابيانه…………………………………………….. 181

4-8-2-2- وضعيت تابشي دره ابيانه در ارتباط با تشکيل کانون هاي يخساز………………………………………… 182

4-8-2-3- انطباق پروفيل مورفوراديومتريک عرضي دره ابيانه با شواهد يخچالي ……………………………………. 185

4-8-2-4- جابه جايي سيستم هاي مورفوکليمتايک گذشته و فعلي در دره ابيانه…………………………………… 186

4-8-2-5- نيمرخ مورفوکليمتايک گذشته و فعلي در دره ابيانه…………………………………………………….. 188

4-8-3- تهيه نقشه ژئومورفولوژي دره ابيانه……………………………………………………………………….. 189

4-8-3-1- سطوح موجود دره ابيانه……………………………………………………………………………….. 189

4-8-3-2- ژئوفرم هاي موجود در دره ابيانه……………………………………………………………………….. 190

4-8-3-3- مواد مادري موجود در دره ابيانه……………………………………………………………………….. 191

4-8-3-4-تهيه نقشه ژئومورفولوژي نهايي از دره ابيانه…………………………………………………………….. 192

4-8-4-  سنگ هاي سرگردان……………………………………………………………………………………. 193

4-9- کليه شواهد دوره هاي باراني، سرد و گرم کواترنر در حوضه مطالعاتي ………………………………………… 194

4-9-1- دره هنجن………………………………………………………………………………………………. 194

4-9-2- مخروط افکنه عظيم هنجن………………………………………………………………………………. 197

4-9-3- پادگانه هاي رودخانه اي دره ابيانه………………………………………………………………………… 197

4-9-4- تراورتن هاي دره ابيانه…………………………………………………………………………………… 200

4-9-5- تراس هاي درياچه اي دره هنجن………………………………………………………………………… 200

4-9-6- درياچه قديمي باقرآباد  ………………………………………………………………………………….. 201

4-9-7- در ياچه قديمي طرق  و کشه…………………………………………………………………………….. 203

4-9-8- تحليل اقليم ديرينه در ياچه هاي طرق و کشه توسط نسبت db/P ………………………………………. 204

4-10- تحولات استاتيکي دق سرخ……………………………………………………………………………….. 205

4-10-1- بازسازي سطح تراس قديمي پلايا دق سرخ……………………………………………………………… 206

4-10-2-رديابي تراس هاي درياچه اي پلاياي دق سرخ بر اساس تصاوير ماهوارهاي………………………………… 208

4-10-4- نقش تپه هاي ماسه اي نوار ريگ بلند در انقطاع درياچه هاي نمک و دق سرخ از يکديگر…………………. 213

4-11- تاريخ تحول کانون هاي مدني در ارتباط با عوامل طبيعي حوضه آبي دق سرخ………………………………. 217

4-11-1- نقش عامل ناهمواري و جهت آن در گسترش و زوال تمدّن در چشم انداز مطالعاتي……………………….. 218

4-11-2- نقش واحد گلاسي و شبکه هيدروگرافي در تکامل تمدّن اريسمان………………………………………… 219

4-11-3- عامل گسل و نقش تمّدن زايي آن در منطقه مطالعاتي…………………………………………………… 220

4-11-4- تاثير واحد هاي رسوبي سه گانه در تمّدن اريسمان………………………………………………………. 223

4-11-4-1- واحد رسوبي ژيپسايت ها…………………………………………………………………………….. 223

4-11-5- شيب و نقش آن در ايجاد جريان متمرکز……………………………………………………………….. 224

4-11-6- بادها…………………………………………………………………………………………………… 225

4-11-7- پوشش گياهي…………………………………………………………………………………………. 226

4-11-8- عامل آب(چشمه و قنات) ………………………………………………………………………………. 226

4-11-8-1- اريسمان…………………………………………………………………………………………….. 227

4-11-8-2- سوچن سرآسياب …………………………………………………………………………………… 229

4-11-8-3- قلعه سفيد بادرود……………………………………………………………………………………. 229

4-11-8-4- قلعه گوشه………………………………………………………………………………………….. 230

4-11-8-5- ميلاجرد…………………………………………………………………………………………….. 230

4-11-8-6- هل آباد……………………………………………………………………………………………… 230

4-11-9- تنوع سنگها …………………………………………………………………………………………… 231

4-11-10- بيوستازي و رگزيستازي و ارتباط آن با ظهور و افول تمدّن اريسمان…………………………………….. 232

 

فصل پنجم: نتيجه گيري و ارائه راهکار پالئوژئومورفولوژی کوير

5-1-پاسخ به سوالات تحقيق پالئوژئومورفولوژی کوير ……………………………………………………………………………………… 236

5-2-اثبات فرضيه ها……………………………………………………………………………………………… 238

5-3-پيشنهادات پالئوژئومورفولوژی کوير ………………………………………………………………………………………………….. 242

منابع و مآخذ پالئوژئومورفولوژی کوير …………………………………………………………………………………………………….. 244

پالئوژئومورفولوژی کوير

مقدمه پالئوژئومورفولوژی کوير

برهنگي مناطق خشک و بويژه پلاياها گرچه به عنوان يک مانع از منظر علوم زيستي و گياهي مطرح مي شود اما از نگاه ژئومورفولوژيست ها برهنگي طبيعي اين مناطق به عنوان يک امتياز محسوب مي گردد. علت آن نيز کاهش فرم و فرايند هايي است که فعاليت هاي زيستي و بيولوژيک را محدود کرده اند. اين امرموجب مي شود تا ژئومورفولوگ با حذف عوامل اضافي يا پاکسازي آنها، با دقت و تمرکز بيشتر سرگذشت اين مناطق را تجزيه و تحليل کند.

از سوي ديگر مطلع هستيم که محيط­هاي بياباني خصوصاً چاله­ها و کويرها در ايران معمولاً در قسمت­هاي انتهايي حوضه قرار دارند و به نوعي در نقطه تجمع و تمرکز هر سيستم  پدولوژيک قرار گرفته اند. در نتيجه به علت تاثير­پذيري از تغييرات قسمت­هاي ديگر حوضه در طول زمان مي­توانند منبع مناسبي براي مطالعات ديرينه­شناسي قرار گيرند. چرا که مجموعه­اي از شواهد و تغييرات محيطي چه در محيط پلايا (چاله) و چه خارج از آن مي­تواند با شبکه­هاي هيدرولوژيک  و حتي سيستم­هاي تحت الارضي و به کمک تغييرات بيلان و حجم رسوب بر تغييرات محيط پلايا موثر افتد. ويژگي پلايا پائين بودن سطح آن نسبت به ساير قسمت­هاي حوضه مي­باشد. نتيجه اين حالت تاثيرپذيري بيشتر اين محيط از سطوح مرتفع اطراف مي­باشد.

در منطق مورفيک زمين که تابعي از قوانين فيزيکي و مکانيک طبيعي مي­باشد عامليت  و تسلط سطوح مرتفع بر تغييرات سطوح هموار و پست را نشان مي­دهد لذا با توجه به توضيحات فوق مي توان گفت  محيط پلايا دفتري خوانا از تغييرات محيطي (تغیيرات کليماتيک، پدولوژيک، هيدرولوژيک و مورفولوژيک) مي­باشد. در نتيجه اهميت مطالعات مناطق خشک بر کسي پوشيده نمي­باشد. در اين راستا سعي نموديم با تکنيک و ابزار رايانه­اي به نتايح قابل اعتماد­تر و مستندتري دست يابيم و خطاي دستگاهي را کاهش داده و با افزايش دقت محاسباتي و گرافيکي به تحليل دقيق­تر و جامع­تري نائل شويم.

 

موقعيت رياضي و راههاي دسترسي منطقه

منطقه مورد مطالعه در محدوده عرض هاي 32 درجه و 52 دقيقه و56 ثانيه تا 34 درجه و 1دقيقه و 18 ثانيه شمالي و محدوده طول هاي 51 درجه و 27 دقيقه و 50 ثانيه تا 53 درجه و 31 دقيقه و 19 ثانيه شرقي قرار دارد.

از نظر دسترسي يکي از راههاي مهم منطقه مورد مطالعه راه شهرستان اردستان با جاده اي به طول 120 کيلومتر است که شهر اردستان را از طريق حبيب آباد برخوار به اصفهان ارتباط مي دهد و نيز جاده اي به طول 180 کيلومتر که اردستان را از طريق مورچه خورت به اصفهان متصل مي کند. همچنين اين محدوده بر سر راه اصفهان به نطنز واقع شده که اتوبان اصفهان- کاشان- قم از آن عبور مي کند.

زمين شناسي منطقه

زون زمين ساختي ايران مرکزي

ايران مرکزي به مجموعه ناهمواري هايي اطلاق مي شود که در محدوده مثلثي شکل در داخل فلات ايران پراکنده اند. اين ناهمواريها از آوج همدان تا جغتاي در خراسان رضوي و رأس آن در جازموريان گسترده است كه از شرق به بلوك لوت، از شمال به رشته كوههاي البرز و از جنوب به منطقه سنندج – سيرجان محدود مي شود. از ويژگي هاي طبيعي اين محدوده گسترش چاله هاي وسيع مستقل و نيمه مستقل در فواصل رشته کوههاي منفرد و حاکميت زيست اقليمي خشک در آن است.

ايران مرکزي در طول پالئوزوئيک حالت پلاتفرم داشته است. در مزوزوئيک و سنوزوئيک از نظر تکتونيکي به صورت يک منطقه پر تحرک در آمد و در آن رسوبگذاري توأم با فعاليت هاي آتشفشاني و نفوذ توده هاي ماگمايي همراه بوده است.

از نظر ساختمان زمين ساخت، برتري ساختمان شکسته شده بر چين خورده و آتشفشاني از ويژگي هاي ايران مرکزي است. به طوريکه در بيشتر مواردکوهها به صورت هورست در فواصل چاله هاي گرابني بالاآمدگي پيدا کرده اند. اصولاً يکي از ويژگي هاي مهم ايران مرکزي، تحول ناهمواري ها درحوضه هاي گرابني بوده است. حضور چاله هاي وسيع در فواصل رشته هاي پراکنده ناشي از همين فرايند بوده است.

کوههاي ايران مرکزي از نظر پيکر زمين ساختي به سه واحد مشخص چين خورده، رشته هاي آتشفشاني يا آتشفشاني- رسوبي و کمربند دگرگوني قابل تقسيم مي باشد. مهمترين واحد چين خورده کوههاي اطراف کرمان را ساخته اند. کمربند سهند- بزمان از عناصر آتشفشاني يا آتشفشاني- رسوبي ايران مرکزي است. کمربند سنندج- سيرجان نيز واحد دگرگوني محسوب مي شود. ساير کوهها، پراکنده و کم ارتفاع هستند و بسته به موقعيت يا چين خورده هستند و يا آتشفشاني – رسوبي مي باشند( علايي طالقاني، 1381: 271).

 

جهت مشاهده و دانلود مدلسازی اکوژئومورفولوژی رفتار بیابان – دانلود پايان نامه دکتری رشته جغرافيای طبيعی گرايش ژئومورفولوژی کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود  ساحل چیست و ژئومورفولوژی ساحلی کلیک کنید .

 

ويژگي هاي چينه شناسي و ليتولوژي منطقه مطالعاتي

در اين پژوهش جهت تهيّه نقشه زمين شناسي و شرح آن از گزارش و نقشه هاي چهارگوش کاشان و اصفهان با مقياس 1:250000 سازمان زمين شناسي کشور استفاده گرديد لذا سازندها و واحدهاي مختلف زمين شناسي ناحيه به ترتيب قدمت و عمدتاً بر اساس ويژگي هاي ليتولوژيکي بشرح زير ارائه مي گردد.

پرکامبرين پسين

سازندهاي گهر و سلطانيه (Pek)

اين سازندها که در گزارش سازمان زمين شناسي کشور با علامتpek  مشخص گرديده اند از جنس شيلهاي سيلتي سبز رنگ همراه با ادخالهايي از سنگهاي آتشفشاني تشکيل شده اند. اولين فعاليتهاي آتشفشاني در اين دوره انجام گرفته و سنگهاي نفوذي آن اکثراً در سنگهاي پرکامبرين پيشن تزريق شده اند.

در ناحيه مورد مطالعه آثاري از آن بطور پراکنده در سنگهاي مربوط به سازند گهر رخنمون دارد. اين سازند بطور محدود در غرب ناحيه و در ارتفاعات هشاش رخنمون دارند. بر روي سازندهاي مزبور، سازند سلطانيه رسوب گذاري شده اند که در گزارش سازمان زمين شناسي کشور با علامت pcs مشخص گريده اند. سازندهاي مزبور شامل دولوميتهاي خاکستري تا زرد متمايل به قهوه اي همراه با لايه هاي کم ضخامت از شيلهاي سبز زيتوني ميکادار مي باشد.

سنگهاي مربوط به اين سازند در ارتفاعات کوههاي هشاش رخنمون دارد و از ديدگاه هيدروژلوژي با توجه به وجود چشمه مراغزار و برخورداري از سنگهاي کربناته مي توانند در جذب آب باران و ايجاد مخازن سازندي محلي محدود مورد توجه قرار گيرند. سازندهاي مزبور جمعاً حدود 62 کيلومتر مربع از ارتفاعات محدوده مورد نظر را مي پوشانند و تنها در محدوده هاي مطالعاتي باد – خالد آباد و دق سرخ رخنمون دارند.

پالئوژئومورفولوژی کوير

پالئوزوئيک

 کامبرين- ارديسين (Cam)

سازندهاي يادشده که متعلق به اوائل دوران اول زمين شناسي مي باشد با دو نوع سازند در چينه شناسي ايران مرکزي يعني سازندهاي لالون و ميلا همزماني دارند اين سازندها عبارت از:

سازند لالون (Cl)

اين سازند بيشتر از ماسه سنگ و شيلهاي قرمز رنگ تشکيل يافته و در بخش فوقاني شامل يک واحد کوارتزيتي سفيد رنگ به نام کوارتزيت بالايي^[1] بوده و احتمالا درحد واسط بين پرکامبرين و پالئوزوئيک قرار گرفته اند. گسترش اين سازند بيشتر در غرب ناحيه و در ارتفاعات هشاش و کرکس مي باشد.

سازند ميلا (Cm)

اين سازند متشکل از سنگهاي دولوميت، آهک، شيل و ماسه سنگ بوده و بطور محدود در منتهي اليه غرب ناحيه و ارتفاعات هشاش رخنون داشته و بدليل گسترش محدود از نظر کمي، فاقد ارزش هيدروژئولوژي مي باشد. سازندهاي ياد شده نيز تنها در محدوده مطالعاتي باد – خالد آباد رخنمون داشته وحدود 60/9 کيلومتر مربع از ارتفاعات را پوشش مي دهد.

سيلورين – دونين (Sd)

سازندهاي اين دوره از نظر زماني با سازندهاي پادها و بهرام در چينه شناسي ايران همزماني داشته و شامل سازندهاي زير مي باشند:

سازند پادها SD

اين سازند متشکل از ماسه سنگهاي قرمز و خاکستري و دولوميت بوده که در همبري با سازند ميلا و در پاره اي نقاط در بين سنگهاي اينفراکامبرن، در بخش قابل توجهي از غرب ناحيه رخنمون دارند.

سازند بهرام Db

سازندها متشکل از آهک و آهک دولوميتي بوده و معمولاً داراي بقاياي فسيلي مي باشند و در ارتفاعات هشاش به طور پراکنده رخنمون دارند. لايه هاي آهکي و آهک دولوميتي گرچه بخوبي نتوانسته اند پديده کارستي شدن را تحمل نمايند ولي تا حدودي در جذب آب باران و انتقال آن مؤثر بوده بنابراين از نظر هيدروژئولوژي داراي ارزش نسبي مي باشند. سازندهاي ياد شده تنها در محدوده هاي مطالعاتي طرق – ابيازن و باد خالد آباد داراي بيرون زدگي بوده و جمعاً حدود 41 کيلومتر مربع از ارتفاعات دو محدوده ذکر شده را مي پوشانند.

پرمين (Pr)

سازندهاي پرمين که در چينه شناسي ايران مرکزي با سازند جمال داراي همزماني مي باشند در محدوده مورد مطالعه گسترش چنداني نداشته و بصورت پراکنده تنها در محدوده هاي مطالعاتي طرق – ابيازن و همچنين در محدوده مطالعاتي باد – خالد آباد داراي رخنمون بوده و در ساير محدوده ها فاقد رخساره مي باشند، اين سازندها از نظر سنگ شناسي عبارتند از:

سازند جمال Pr

اين سازند با توالي سنگهاي کربناته آهکي و دولوميتي در جنوب دشت عباس آباد پغري و بطور پراکنده در نواحي غربي ناحيه رخنمون دارد. اين سازند با توجه به ماهيت ليتولوژيکي آن ضمن برخورداري از شرايط کارستيفيکاسيون و يا انحلال، در جذب و ذخيره و انتقال نزولات جوي موثر مي باشد. اين سازندها جمعاً حدود 2/33 کيلومتر مربع از سطح محدوده ها را اشغال نموده اند.

[1] – Top Quartzite

 

واحد پلايا يا چاله

پلايا سومين و آخرين واحد ژئومورفولوژي مناطق خشک و نيمه خشک ايران محسوب مي گردد. اين واژه يک لغت اسپانيايي است و به معني ساحل مي­باشد که به مرور تغييراتي در مفهوم آن صورت گرفته است و امروز به معني يک حوضه مرکزي يا به عنوان يک چاله داخلي مورد استفاده قرار مي­گيرد.

چاله­ها در بيابانها از اشکال مهم به شمار مي­آيند و در کشور­هاي مختلف اسامي گوناگون مانند، چاله انتهايي، درياچه شور انتهايي (پلايا)، سفره آبرفتي انتهايي،  دشت انتهايي (دايا)، حوضه بادرفتي و غيره دارند.

پلاياهاي وسيع جنوب غربي آمريکا درياچه­هاي فسيل شده­اي هستند که در دوره پليوستوسن تشکيل شده­اند. و اغلب آنها منشا ساختماني دارند. آب هنوز در بعضي از اين چاله­ها وجود دارد ولي بيش از يکصد حوضه آن خشک شده­اند. بايد دانست که خيلي از چاله­ها منشاء ساختماني ندارند بلکه در نتيجه پديده­هاي ژئومورفولوژي به وجود آمده­اند که در رأس آنها بايد پديده بادرفتگي را يادآوري نمود. در کالاهاري بيش از 9000 چاله وجود دارد که بعضي از آنها در جهت باد گسترش يافته­اند. از ويژگي­هاي آنها کشيدگي در جهت باد و پيدايش تپه­هاي عدسي شکل در اطراف آن است.

بعضي ديگر از چاله­ها اطراف يا انتهاي رودخانه­هاي قديمي ايجاد مي­شوند و بنابراين در تشکيل آنها باد و پديده انحلال مي­توانند دخالت داشته باشند. در هر شرايطي که اين چاله­ها تشکيل شده باشند، يکي از ويژگي­هاي محيط بياباني محسوب مي­شوند و مواد ريز مانند رس و لاي يا مواد حاصل از رسوب­هاي تبخيري مانند، کلرور سديم و کربنات سديم در آن جمع مي­شود. مساحت آنها از چندين مترمربع تا 9300کيلومتر مربع تغيير مي­کند. در  بيابان­هاي ايران حدد 60 چاله با ساختمان متفاوت وجود دارد (احمدي، 1377: 66).

 

چگونگي تشکيل پلايا يا چاله ­های داخلی در ايران

همزمان با چين خوردن و بالا آمدن کوههاي فلات ايران، جهت تعادل، قسمتي از پوسته جامد فرونشسته و چاله­هايي را به وجود آورده­اند. چون اشکال ساختماني ناهمواري­ها، ارتفاعات و يا چاله­ها نتيجه حرکات زمين­ساخت اواخر دوران سوم مي­باشد، بنابراين تحول چاله­ها را بعد از پيدايش از اواخر اين دوره مورد بررسي قرار مي­دهيم.

همان گونه که عوامل خارجي در طول دوره چهارم تغييرات شديدي در اشکال ساختماني چين خوردگي­ها به وجود آورده، چاله­ها نيز تحت تاثير همين عوامل دستخوش تغييرات فراواني بوده­اند اگر نيروهاي فشاري و مماسي را عامل ايجاد چين­خوردگي بدانيم، چاله­هاي داخلي بيشتر در اثر نيروهاي عمودي به شکل گسل­هاي بزرگ در جهات مختلف به وجود آمده و در طول آنها فرونشسته است مانند لوت. ولي گاهي ممکن است شيب طبقات چين­خورده به سمت ناوديس­ها چاله­هاي ساختماني تشکيل داده باشند مانند دشت اسد آباد.

در طرفين رشته البرز چاله­هاي عظيمي وجود دارد: در شمال چاله بحر خزر و در جنوب بزرگترين چاله داخلي از قزوين تا خراسان گسترش يافته است. در فواصل منطقه کوهستاني خراسان گسترش يافته است. در فواصل منطقه کوهستاني خراسان، چاله­ها، موازي سطوح محوري چين­خوردگي­ها به وجود آمده است. در فواصل منطقه کوهستاني خراسان، چاله­ها، موازي سطوح محوري چين­خوردگي­ها به وجود آمده است. بالا آمدن رشته مرکزي پيدايش پلاياهاي متعدّدي مجاور آن را به دنبال داشته و فرونشيني بلوک لوت خشک­ترين و گود­ترين بيابان­هاي داخلي را باعث گرديد. بعضي از اين پلاياها يادگار درياهاي دوران سوم است که آخرين حرکات زمين­ساخت تغييراتي در شکل آنها به وجود آورده ولي هنوز به دليل واردات آب کافي و تبخير کم به صورت درياچه­هاي بزرگ پراکنده مي­باشند.

مانند درياچه اروميه و خزر. ولي تعدادي از آنها به دليل وسعت زياد و تبخير شديد و کمبود واردات در پايان دوران سوم خشک شده و يا به مانداب هايي تبديل شده­اند مانند دشت کوير و پلاياي طبس.حرکت کوهزايي اواخر پليوسن در مقابل ارتفاعات، چاله­هاي محدود و متعدّدي ايجاد نموده­اند که به خاطر رطوبت نسبي زياد در مناطق کوهستاني، بعدها سطح پايه آبهاي محلي شده و درياچه­هاي تازه­اي تشکيل داده­اند مانند: بختگان و مهارلو. شکل 3-20 مراحل شکل­گيري يک پلايا با نظريه تشکيل ساختماني نشان مي­دهد(احمدي، 1377: 69).

 

جهت مشاهده و دانلود مئآندر، مورفولوژی و ويژگی های هندسی آن (موضوع ادبیات رودخانه کارون) کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود ادبیات و مبانی نظری ژئومورفولوژی و توسعه شهری کلیک کنید .

 

نمونه ای از فرضیات پالئوژئومورفولوژی کوير

پلاياي دق سرخ با درياچه نمک در گذشته ارتباط هيدرولوژيکي داشته اند.

پلاياي دق سرخ در شرايط کنوني در سطح 920 متري از سطح دريا مي باشد. آثار سطوح درياچه قديمي اين پلايا در ارتفاعات بالاتري قرار گرفته است که نشان دهنده تغييرات اقليمي از جمله رژيم بارشي، رطوبتي و وضعيت تبخير در سطح منطقه و حوضه تغذيه کننده اين پلايا مي باشد.

با استفاده از مدل رقومي ارتفاعي و مشتقات آن نظير مدل سايه و روشن، نقشه هاي شيب، جهات شيب ، نقشه هاي توپوگرافي در دو مقياس 1:250000 و 1:50000 ، تصاوير ماهواره اي IRS  ، تهيه مدل سه بعدي هيدرولوژيکي محدوده و نهايتاً عمليات کنترل زميني توانستيم تراس هاي درياچه اي دق سرخ را در سه سطح و رقوم ارتفاعي 920، 950 و 1067 متري  شناسايي نماييم.

اين تراس ها به کمک ساير شواهد و تکنيک هاي نرم افزاري بيانگر اين مطلب است که پلاياي دق سرخ در دوره هاي پر بارش گذشته يا در دوره هايي که سردي هوا مانع تبخير نزولات جوي مي شده  داراي بيلان آبي مثبت بوده و در نتيجه در چاله اين پلايا آب هاي سطحي و زير سطحي تجمع پيدا کرده و باعث بالا آمدن سطح درياچه شده است. از سوي ديگر بين حوضه دق سرخ و درياچه نمک از لحاط توپوگرافيکي مانع بزرگي وجود ندارد و تنها تلماسه هاي متراکم شده را مي توانيم رديابي نمائيم که نتيجه خشک شدن درياچه نمک و دق سرخ و کاهش آب آنها بوده و بادهايي که از غرب وزيده آنها را در اين قسمت متراکم نموده است. ارتفاع تپه هاي ماسه اي زياد نبوده و اختلاف سطح توپوگرافيکي در ارتباط بين اين دو سطح درياچه اي در شرايط کنوني را تائيد مي نمايد.

علاوه بر موارد فوق سطح تراس در درياچه نمک در ارتفاع 950 متري رديابي شده است (سيف و همکاران1390، 161) که دقيقاً با سطح تراسي که در حاشيه پلاياي دق سرخ ديده شده هم ارز مي باشد و شواهد سطح 950 متر دقيقاً در حاشيه پلاياي دق سرخ نيز وجود دارد، در نتيجه با توجه به قانون ظرف هاي مرتبط اين دو درياچه در اين سطح با يکديگر ارتباط هيدرولوژيکي سطحي داشته که انقطاع توپوگرافيک از ديدگاه تراکم ماسه قابل توجيه مي باشد. لذا با توجه به جوان بودن تپه هاي ماسه اي و عنايت به اينکه تنها عامل جدا کننده درياچه نمک از دق سرخ در سطح تراز 950 متر،  تراکم و تجمع رسوبات ماسه اي مي باشد

فرض ارتباط هيدرولوژيکي بين اين دو سطح قابل تائيد است. بررسي وضعيت هيدرولوژيکي و نوع تغيير شکل شبکه زهکشي در بخش ما بين حوضه هيدرولوژيکي دق سرخ و درياچه نمک نيز مي تواند به عنوان يک شاهد هيدرولوژيکي مورد استفاده قرار گرفته و فرضيه موجود را تائيد نمايد. بدين صورت که دقيقاً در سطح 950 متري که بين تراس مشاهده شده درياچه نمک و دق سرخ مشترک مي باشد آبراهه ها تغيير جهت داده که نشان دهنده رسيدن اين شبکه زهکشي به سطح پايه قديمي مي باشد.

از سوي ديگر ارتباط هيدرولوژيکي بين درياچه دق سرخ با پلاياي سياه کوه (عقدا) امري غير معمول به نظر مي رسد علت اين امر تيغه توپوگرافي عظيمي است که دو حوضه دق سرخ و کوير سياه کوه را از هم جدا کرده است. به گونه اي که حتي در زمان هاي پرآبي نيز اتصال اين دو غير ممکن به نظر مي رسدساير شواهد و تکنيک ها نظير نقشه هاي سايه روشن منطقه و DEM محدوده نيز اين مسأله را تأييد مي کند( رجوع شود توضيحات اشکال 4-42 تا 4-49)

 

پالئوژئومورفولوژی کوير

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های جغرافیا  کلیک کنید.

 

نمونه ای از منابع و مآخذ پالئوژئومورفولوژی کوير جهت مطالعه بیشتر

• خليفه، ابراهيم، (1386)، روش پردازش تصاوير ماهواره و تحليل باد در شناسايي منابع ماسه تپه هاي ماسه اي (منطقه مطالعاتي اردستان)، تهران، مجله تحقيقات مرتع و بيابان ايران، جلد 14، شماره2، صص 221-204.
• احمدي، حسن، (1377) ژئومورفولوژي کاربردي جلد 2، چاپ اول، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
• احمدي، حسن، (1388)، ژئومورفولوژي کاربردي جلد1، چاپ ششم، انتشارات دانشگاه تهران.
• احمدي، حسن، جعفري، محمد، مشهدي، ناصر، (1377)، رابطه رخساره هاي ژئومورفولوژي، خاک و سطح ايستابي در پلاياي سياه کوه، ،مجله بيابان، جلد 3، شماره 1و 2، صص48-41.
• اختصاصي، محمد رضا، احمدي، حسن و همکاران، (1375)، منشاء يابي ماسه هاي روان دشت يزد- اردکان، وزارت جهاد کشاورزي، اداره پژوهش هاي جنگل و مرتع، تهران.
• اشتوکلين، يوهان، رمون فورون، (1368)، زمين شناسي و زمين ساخت زمين ساخت فلات ايران، صادق حداد، حسن عليزاده، چاپ اول، شرکت انتشارات علمي فرهنگي.
• امريان چافجيري، محمد رضا، قرشي، منوچهر،(1389)، برآورد جنبايي حاشيه شمالي البرز ميان چالوس تا رود سر بر پايه شاخص هاي مورفوتکتونيکي(شاخص هاي سه بعدي)، فصلنامه زمين،94-78.
• آسيايي، مهدي، جوانمرد، سيهلا، (1383)، فرهنگ اصطلاحات ژئومورفولوژی، مشهد، انتشارات سخن گستر.
• آقانباتي، سيد علي، (1385)، زمين شناسي ايران، چاپ دوم، سازمان زمين شناسي و اکتشافات معدني کشور.
• كلينسلي، دانيل، (1381)، كوير هاي ايران، پاشايي، عباس تهران، انتشارات سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح.
• پاکزاد، حميدرضا، رسول اجل لوئيان، (1380)، مکانيسم حرکت ماسه های بادی در منطقه شرق اصفهان، مجله پژوهشي دانشگاه اصفهان، جلد 15، شماره 21.
• تريکار، ژان،(1369)، اشکال ناهمواري در مناطق خشک، محسن صديقي و همکار؛ مشهد، انتشارات آستان قدس رضوي.
• ثروتي، محمدرضا، (1381)، ژئومورفولوژي منطقه اي ايران، چاپ اول، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح
• جداري عيوضي، جمشيد، (1377) ژئومورفولوژي ايران، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه پيام نور.
• چورلي، ريچارد، (1375)، ژئومورفولوژي، معتمد، احمد، چاپ اول، انتشارات سمت.
• حسنعليان، داوود، (1380)،
• خطيبي بياتي، مريم، (1388)، تشخيص فعاليت هاي نئوتکتونيکي در حوضه آبريز قرنقوچاي با استفاده از شاخص هاي ژئومورفيک و مورفوتکتونيک، فضاي جغرافيايي، 50-23.
• خيام، مقصود، مختاري کشکي، داود، (1382)، ارزيابي عملکرد فعاليت هاي تکتونيکي بر اساس مرفولوژي مخروطه افکنه ها، پژوهش هاي جغرافيايي، 10-1.
• دانيل کلينسلي، پاشايي، (1388)،کويرهاي ايران و خصوصيات ژئومورفولوژيکي و پالئوژئومورفولوژيکي آن، چاپ دوم، انتشارات سازمان جرافيايي نيروهاي مسلح.
• درويش­زاده، علي، (1376)، زمين­شناسي ايران، چاپ اول، انتشارات اميرکبير.
• …
• …

 

پالئوژئومورفولوژی کوير

www.washington.edu