پایان نامه اولین جلسه دادرسی مدنی در نظام قضایی ایران

  اولین جلسه دادرسی مدنی

در این پایان نامه قصد داریم تمامی مصادیق اولین جلسه دادرسی مدنی در نظام قضایی ایران را خدمت شما عزیزان در 147 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

چکیده اولین جلسه دادرسی مدنی

اولین جلسه دادرسی مدنی : قانونگذار ایران با هدف جلوگیری از اطاله دادرسی و کوتاه کردن زمان دادرسی ها، برای اولین جلسه دادرسی مدنی ، ارزش خاص قائل شده و مقررات نسبتا سنگینی را پیش بینی کرده است که رعایت آنها برای اصحاب دعوی ضروری است. قانونگذار (اولین جلسه دادرسی مدنی را )تعریف نکرده در حالی که آثار مهمی بر آن مترتب داشته است.

اولین جلسه دادرسی مدنی ، دارای امتیازات و آثار ویژه ای است که اطلاع از این آثار می تواند در پیشبرد سریع دادرسی مفید باشد، به نحوی که علاوه بر جلوگیری از اتلاف وقت قضات محترم دادگاه در رسیدگی به پرونده ها از هزینه های بی مورد دادرسی نیز خواهد کاست.

برخی از این آثار حقوق و تکالیفی برای اصحاب دعوا ایجاد می کند که مختص اولین جلسه دادرسی مدنی است و آگاهی از این حقوق و تکالیف در سرنوشت دعوی تاثیر به سزایی دارد چراکه اعمال این حقوق و تکالیف عموما در جلسه اول دادرسی ممکن بوده و در سایر جلسات قابل اعمال نمی باشند و هرگونه غفلت در اعمال آن حقوق و تکالیف باعث می شود که تا پایان دادرسی فرصت تمسک به آنها زایل و چه بسا این امر تاثیر گسترده ای در نتیجه نهایی دادرسی داشته باشد .

به عنوان مثال به موجب ماده 87قانون آئین دادرسی مدنی ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی مدنی به عمل آید در غیر این صورت به موجب ماده 90 همان قانون دادگاه مکلف نیست جدا از ماهیت دعوا نسبت به آن رای دهد.

از جمله حقوق دیگر اصحاب دعوا به غیر از ایرادات دادرسی می توان به تغییر نحوه دعوا یا خواسته از سوی خواهان، طرح دعوی تقابل از سوی خوانده و جلب شخص ثالث از سوی خواهان و خوانده تا پایان اولین جلسه دادرسی مدنی اشاره کرد. علاوه بر موارد مذکور قانونگذار تکالیفی را برای اصحاب دعوا تعیین نموده که می بایست در اولین جلسه دادرسی مدنی انجام گیرد که از جمله مهمترین تکالیف اصحاب دعوا در ماده 96 قانون آئین دادرسی مدنی پیش بینی شده است و آن ارائه اصول مستندات در جلسه اول دادرسی است.

با توجه به اینکه در قانون آئین دادرسی مدنی و سایر مقررات از اولین جلسه دادرسی مدنی تعریفی به عمل نیامده و معیاری برای آن ارائه نشده است لذا شناخت اولین جلسه دادرسی و ارائه معیار مناسب برای آن و بررسی آثار مترتب بر آن راه دستیابی به این هدف قانونگذار یعنی جلوگیری از طولانی شدن دادرسی ها را هموارتر خواهد ساخت. در راستای این هدف در این رساله ضمن ارائه تعریف اولین جلسه دادرسی مدنی و بررسی آثار مترتب بر آن پیشنهاداتی نیز ارائه شده است . به این امید که در صورت پذیرش ، ما را به هدف مذکور نزدیک تر نماید.

واژگان کلیدی :دادرسی،جلسه دادرسی،اولین جلسه دادرسی و شناسایی آن ،حقوق ، اصحاب دعوی،قبل از اولین جلسه دادرسی مدنی، در اولین جلسه دادرسی مدنی، تا پایان جلسه دادرسی

مبحث اول – مفاهیم  7

گفتار اول – مفهوم جلسه ، دادرسی و جلسه ی دادرسی  8

الف : مفهوم جلسه 8

1- در لغت   8

2-  در اصطلاح  8

ب – مفهوم دادرسی  9

1- در لغت   9

2 – در اصطلاح  9

ج – مفهوم جلسه ی دادرسی  10

گفتار دوم : مفهوم حقوق و تکالیف   13

الف : مفهوم حقوق  13

1- در لغت : 13

2 –  در اصطلاح : 13

ب: مفهوم تکالیف   14

1- در لغت : 14

2- در اصطلاح : 14

ج- تفاوت حق وتکلیف   15

گفتار سوم– مفهوم خواهان و خوانده و نماینده آنها 17

الف – مفهوم خواهان  17

1-  در لغت: 17

2- در اصطلاح فقه و حقوق: 17

ب -مفهوم خوانده 18

1-  در لغت: 18

2- در اصطلاح : 19

ج – تشخیص خواهان از خوانده 20

د– نماینده اصحاب دعوا 21

ه – اقسام نمایندگی  22

مبحث دوم – اقسام دادرسی و اقسام جلسه 25

گفتار اول- اقسام دادرسی  25

الف : دادرسی عادی و اختصاری  25

ب: دادرسی فوری  28

ج – دادرسی بدون تشریفات خاص و با تشریفات خاص    29

گفتار دوم : جلسه ی دادرسی و اقسام جلسه دادرسی  32

اقسام جلسه ی دادرسی  33

1– جلسه دادرسی عادی  33

2– جلسه دادرسی خارج از نوبت   34

3- جلسه دادرسی فوق العاده 34

4– جلسه  اداری  35

5- جلسه ی دادرسی در وقت نظارت یا احتیاطی  35

گفتار اول : تشریفات جلسه ی دادرسی  36

الف : چگونگی تعیین جلسه 36

ب – شرایط تشکیل جلسه ی دادرسی  39

ج- جریان جلسه دادرسی  40

د-  پایان جلسه دادرسی  47

گفتار دوم : اوصاف جلسه دادرسی  48

الف – علنی بودن جلسه دادرسی  48

ب – رعایت نظم جلسه دادرسی  48

فصل دوم شناسایی ضابطه ی اولین جلسه دادرسی مدنی 51

مبحث اول- توصیف حقوقی اولین جلسه دادرسی مدنی و چگونگی تشخیص آن  53

گفتار اول : توصیف حقوقی اولین جلسه دادرسی مدنی و اوصاف زمانی آن  54

الف- توصیف حقوقی اولین جلسه دادرسی مدنی  54

ب- اوصاف زمانی اولین جلسه دادرسی مدنی 59

گفتار دوم : چگونگی تشخیص اولین جلسه دادرسی مدنی در دعاوی مختلف : 63

الف- دعاوی اصلی  63

مبحث دوم- تشخیص و شناسایی جلسه ی اول در موارد تجدید جلسه 68

گفتار اول – تجدید جلسه و اصطلاحات مشابه 70

الف – تجدید جلسه 70

ب- اصطلاحات مشابه: 70

گفتار دوم – تشخیص جلسه ی اوّل در موارد تجدید جلسه ی دادرسی  72

الف : انقضاء مدت تعیین شده برای رسیدگی به دلائل و اظهارات طرفین دعوا 72

ب-لزوم اخذ توضيح از خواهان  72

ج-استناد طرفين دعوي به پرونده هاي قضايي  74

د-استناد به اسناد خارج از دادگاه 75

هـ – استناد به گواهي گواهان  75

و- لزوم رسيدگي به ادعاي جعل سند و اصالت آن  76

ز- ورود ثالث   77

ح- ارائه اسناد جديد  78

ط – تراضی طرفین در تاخیر جلسه 80

ی –  دعوی تقابل  80

ک –  تجدید جلسه به علت عذر وکیل  81

ل- جهات دیگر تجدید جلسه : 82

فصل سوم حقوق و تکالیف اصحاب دعوا بر اساس اولین جلسه دادرسی مدنی 84

مبحث اول – حقوق اصحاب دعوا بر اساس اولین جلسه دادرسی مدنی 85

گفتار اول – حقوق خواهان  86

الف –  حقوق خواهان تا اولین جلسه ی دادرسی  86

ب – حقوق خواهان تا پایان اولین جلسه دادرسی مدنی 89

گفتار دوم : حقوق خوانده 95

الف – طرح ایراد 95

ب- طرح دعوی تقابل  98

ج- اعتراض به بهای خواسته 102

د- درخواست اخذ تامین از بابت خسارت دادرسی  103

هـ – درخواست تامين خسارت ناشي از دعاوي واهي و بي اساس   105

گفتار سوم: حقوق مشترك خواهان و خوانده 108

الف- جلب ثالث   108

ب- جلب ثالث در مرحله واخواهي  110

ج – جلب ثالث در مرحله تجديد نظر  111

د- تعرض به اصالت اسناد 112

1- تعرض به اسناد (ادعاي جعل، انكار و ترديد) 113

2- مواعد تعرض به اصالت سند  114

مبحث دوم – تكاليف اصحاب دعوا بر اساس اولين جلسه ی دادرسي  121

گفتار اول- تكاليف خواهان  121

الف – ارائه اصول اسناد 121

ب- ارائه هر نوع دليل، ايراد و دفاع در پاسخ به خوانده 123

گفتار دوم- تكاليف خوانده 125

الف- پاسخ دعوا و ذكر تمام ادله براي رد ادعاي خواهان  125

ب- حاضر كردن اصول اسناد و رونوشت آنها 127

گفتار سوم : تكاليف مشترك اصحاب دعوا دراولیّن جلسه ی دادرسی  130

الف- حضور در جلسه و اداي توضيح  130

1- حضور در اولين جلسه ی دادرسي  130

2- اداي توضيح از سوي اصحاب دعوا 131

ب- مستحضر نمودن دادگاه از دعاوي مرتبط و مطروحه 132

نتیجه گیری : 134

پیشنهادات   136

فهرست منابع  138

مفهوم جلسه ی دادرسی

جلسه ی دادرسی در قانون تعریف نشده است در تعریف جلسه دادرسی گفته می شود ” جلسه دادرسی یک وضع قانونی است که قائم به وجود دادرس و فراهم بودن موجبات رسیدگی ، طرح و استماع دعوی می باشد.[1]”

همچنین  گفته شده است جلسه دادرسی ناظر به موردی است که طبق آئین دادرسی مدنی یا کیفری دادرس دادگاه یا قائم مقام او با تعیین وقت قبلی آمادگی خود را برای رسیدگی به امری اعلام و وقت رسیدگی هم ابلاغ شده باشد حضور کسی که وقت به او ابلاغ شده ، شرط تحقق جلسه نیست.[2]

در تعریف دیگری از جلسه دادرسی گفته شده است چنانچه قاضی مرجع قضاوتی با تعیین وقت و دعوت قبلی از اصحاب دعوا یا وکلای آنها حضور یافته تا به دعوا یا امری که خواهان مطرح نموده و یا به ادعاها و ادله اصحاب رسیدگی شود جلسه دادرسی تشکیل شده است.[3](شمس ، عبداله ، منبع پیشین ، ص138).

با بهره گیری از تعاریف فوق الذکر می توان گفت : جلسه دادرسی یک وضعیت است که بین دو مقطع زمانی تقدیم دادخواست و ابلاغ آن از یک سو و اعلام ختم دادرسی از سوی دیگر قرار گرفته و در این مقطع دادرس کلیه اظهارات و ادعاها و  دفاعیات و دلایل طرفین را استماع نموده هر گونه اقدامی در جهت تبیین مجهول قضایی انجام و خود را آماده می سازد که پس از این مقطع به اصدار رای اقدام ورزد.

اصطلاح جلسه دادرسی دربسیاری ازمواد[4] قانون آئین دادرسی مدنی به کاررفته است جلسه دادرسی ممکن است در دادگاه یا خارج از دادگاه تشکیل شود که با این وصف جلسه تحقیق محلی و معاینه محلی ، جلسه دادرسی محسوب می شود.

این توضیح ضروری است که زمان طرح دعوا با زمان شروع دادرسی تفاوت دارد و نباید چنین تصور کرد که زمان طرح دعوا همان زمان شروع دادرسی است، به این معنی که زمان تقدیم دادخواست به دادگاه همان زمان طرح دعوا می باشد اما شروع دادرسی زمانی است که پرونده دعوا در دفتر دادگاه ثبت وتکمیل شده و به صورت کلاسه ای درآید و بعد توسط قاضی دستور تعیین وقت رسیدگی صادر گردد.

لذا با توجه به مبحث قبلی این نکته روشن می شود که در تشخیص زمان طرح دعوا باید به زمان ثبت دادخواست در دفتر دادگاه توجه نمود، نه زمانی که مقام صالح دادخواست را ارجاع می دهد. قابل ذکر است که شروع دادرسی مشروط به تقدیم دادخواست کامل است، در صورت نقص تا زمانی که از دادخواست رفع نقص نگردیده نمی توان آن را دادخواست کامل تلقی نمود و شروع دادرسی دانست[5].

ادامه مفهوم جلسه ی دادرسی

با این اوصاف صدور قرار رد دادخواست به لحاظ عدم رفع نقص ظرف مدت مقررقانونی از طرف مدیردفتر یا جانشین وی ، جزء زمان دادرسی محسوب نمی گردد.  زیرا با صدور قرار رفع نقص اگر چه طرح دعوا صورت گرفته ولی با توجه به اینکه شرایط دادرسی مهیا نیست، دادرسی آغاز نمی گردد. تذکر این نکته ضروریست که زمان طرح دعوا علی رغم نقص دادخواست، خود دارای آثاریست که از جمله  می توان به مبدا احتساب خسارت تاخیر تادیه (ماده 522 ق.آ.د.م) اشاره کرد، و یا مورد قانونی تشخیص سبق ارجاع دعوا برای ارجاع پرونده های مرتبط نیز در رابطه با تشخیص زمان طرح دعوا قابل استناد می باشد (بند 2 ماده 84 ق. آ. د. م ).

سوالی که در اینجا مطرح است این است که آیا واقعا اصطلاحات دادرسی و رسیدگی با یکدیگر تفاوت دارند یا نه دارای یک معنا می باشند؟  بعضی از استادان حقوق چنین استنباط می نمایند که دادرسی با تقدیم دادخواست شروع می شود ولی رسیدگی پس از تقدیم دادخواست صورت می گیرد.  بنابراین مفهوم دادرسی باید اعم از رسیدگی باشد،این نظر خالی از تامل نیست.[6]

بعضی دیگر از اساتید رسیدگی را از جهت مفهومی اعم از دادرسی دانسته و بر همین مبنا جلسه رسیدگی را اعم از جلسه دادرسی تلقی می کنند . از این نظر« منظور از جلسه رسیدگی، جلسه ای است که دعوا یا امری توسط دادگاه ، در دادگاه و یا خارج از آن مورد بررسی ، اقدام و یا اتخاذ تصمیم قرار می گیرد. بنابراین جلسه رسیدگی مفهومی اعم از جلسه دادرسی دارد و علاوه بر این مفهوم به سایر جلسات که در ارتباط با دعوا ، امر ، ادعا یا ادله ای با قیود مزبور برگزارمی گردد و  می توان آن را جلسه رسیدگی به مفهوم« اخص » نامید.[7]

تامل درمواد ناظربرمفاهیم دادرسی (مثلا مواد 98 و 105 ق.آ.د.م)، رسیدگی ( مثلا مواد 2و32ق.آ.د.م)، جلسه رسیدگی( مثلا مواد70و73ق.آ.د.م) و جلسه دادرسی (مثلا مواد 96و104ق.آ.د.م) نشانگر این است که اصطلاحات دادرسی و رسیدگی در قانون به صورت مترادف بکار رفته است و از حیث مفهوم و انطباق بر مصادیق، هیچ گونه تفاوتی ندارند.  بنابراین اعم دانستن هر یک از این دو مفهوم بر دیگری فقط از ناحیه طرح تعاریف شخصی و سلیقه ی مولفین آیین دادرسی بوده و الا از حیث  مفهوم و ترتیب آثار فرقی با هم ندارند و درحقیقت هر دو اصطلاح در آیین دادرسی به یک معنا می باشند .

[1] – جعفری لنگرودی  محمد جعفر مبسوط ترمینولوژی ج4 ص 9

[2] – مردانی نادر و بهشتی محمد جواد آئین دادرسی مدنی سال 1358 ص 82

[3] – شمس عبدالله آئین دادرسی مدنی  ص 138

[4] – مواد 34و44و62و 87و90و93و95و 97و99و104و107و132و 135و138و143و144 و200و217و276و450و507  ق.آ.د م 79.

[5] – دادخواست ناقص برای شروع دادرسی باید کامل شود.

[6] – جعفری لنگرودی  پیشین ص 368

[7] – شمس عبدالله  پیشین ج 2 ص 135

شناسایی ضابطه ی اولین جلسه دادرسی مدنی

همانطور که گفتیم دادرسی در مفهوم اصطلاحی همان مجموع اقدامات دادگاه در جهت رسیدگی به دعوی ، از قبیل استماع اظهارات و مدافعات و ملاحظه و بررسی لوایح طرفین ، انجام تحقیقات و بررسی ادله و مستندات ارائه شده جهت صدور رای و قطع و فصل دعوی می باشد. و نیز همانطور که می دانید” جلسه دادرسی یک وضع قانونی است که قائم به وجود دادرس و فراهم بودن موجبات رسیدگی ، طرح و استماع دعوی می باشد.

  همچنین  گفته شده است جلسه دادرسی ناظر به موردی است که طبق آئین دادرسی مدنی یا کیفری دادرس دادگاه یا قائم مقام او با تعیین وقت قبلی آمادگی خود را برای رسیدگی به امری اعلام و وقت رسیدگی هم ابلاغ شده باشد حضور کسی که وقت به او ابلاغ شده ، شرط تحقق جلسه نیست.[2]حال با توجه به مراتب و آشنایی با واژه ی جلسه و جلسه ی دادرسی برای شناخت ضابطه ی اولین جلسه دادرسی مدنی این فصل را دردو مبحث به شرح زیر بررسی می کنیم :

مبحث اول : توصیف حقوقی اولین جلسه ی دادرسی و چگونگی تشخیص آن.

مبحث دوم : تشخیص و شناسایی جلسه ی اول در موارد تجدید.

توصیف حقوقی اولین جلسه دادرسی مدنی و چگونگی تشخیص آن

با بهره گیری از تعاریف فوق الذکر می توان گفت : جلسه دادرسی یک وضعیت است که بین دو مقطع زمانی تقدیم دادخواست و ابلاغ آن از یک سو و اعلام ختم دادرسی از سوی دیگر قرار گرفته و در این مقطع دادرس کلیه اظهارات و ادعاها و  دفاعیات و دلایل طرفین را استماع نموده و هر گونه اقدامی را که در جهت تبیین مجهول قضایی لازم و ضروری است انجام و خود را آماده می سازد که پس از این مقطع به اصدار رای اقدام ورزد. لذا این مبحث در دو گفتار به شرح زیر مورد بحث قرار می گیرد :

گفتار اوّل : توصیف حقوقی اولین جلسه دادرسی مدنی و اوصاف زمانی آن.

گفتار دوم : چگونگی تشخیص اولین جلسه دادرسی مدنی در دعاوی مختلف

توصیف حقوقی اولین جلسه دادرسی مدنی و اوصاف زمانی آن

باتوجه به اینکه اولین جلسه دادرسی مدنی برای اصحاب دعوا اهمیّت فراوانی دارد و هر یک ار طرفین ( خواهان و خوانده ) در این جلسه دارای حقوق و تکالیف هستند، لذا این گفتار را به مباحث توصیف حقوقی اولین جلسه و اوصاف زمانی آن اختصاص می دهیم.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از فهرست منابع

الف- منابع فارسي

• 1- احمدي،دكتر نعمت،1357 ،آئين مدني،چ. اول،تهران،انتشارات اطلس.
• 2- امامي،دكتر سيد حسن، 1370حقوق مدني، ج. چهارم، چ.پنجم، تهران انتشارات كتابفروشي اسلاميه.
• 3- ابدالي دكتر مهرزاد،1385 ، رويه و آئين دادرسي مدني، چ اول، تهران، انتشارات نيك انديش
• 4- بندر ريگي ،محمد ،ترجمه منجد الطلاب، انتشارات اسلامي
• 5-بهرامي، دكتر بهرام ،1376، آئين دادرسي حقوقي، تهران، انتشارات روزنامه رسمي
• 6- جعفري لنگرودي، دكتر محمد جعفر،1383، ترمينولوژي حقوق، چ. چهاردهم ،تهران، انتشارات گنج دانش.
• 7- جعفري لنگرودي، دكتر محمد جعفر،1372، دانشنامه حقوقي،ج. سوم و چهارم،چ. سوم، تهران ،انتشارات اميركبير.
• 8- حياتي، دكتر علي عباس، 1384، شرح قانون آيين دادرسي مدني،چ. نخست، تهران، انتشارات سلسبيل.
• 9- حجتي اشرفي غلامرضا،1371، مجموعه كامل قوانيني و مقررات حقوقي،چ. دهم، تهران
• 10- حسين، سيد محمدرضا، 1383 قانون آيين دادرسي مدني در رويه قضايي، چ. دوم، تهران، انتشارات مجد.
• سایت www.thecivil-procedurerules.com
• 11-…
• 12-…