بررسی فقهی و حقوقی اوراق استصناع

 اوراق استصناع

بررسی فقهی و حقوقی اوراق استصناع

اوراق استصناع

فهرست مطالب

چکیده 7

مبحث اول : تبیین موضوعی.. 10

مبحث دوم: انتشار اوراق استصناع. 12

گفتار اول: شرایط ناشر اوراق.. 12

بند اول : دارا بودن شخصیت حقوقی.. 14

بند دوم: اخذ مجوز انتشار 14

بند سوم: دارا بودن وضعیت مالی مطلوب.. 15

گفتار دوم: احکام و آثار انتشار اوراق.. 16

بند اول: معین بودن سود و سررسید اوراق.. 16

بند دوم: امکان فروش اوراق.. 17

بند سوم: قابلیت تعویض یا تبدیل به سهام. 17

بند چهارم:مصرف در غیر طرح مربوط.. 18

بند پنجم: مالکیت ورقه سهام. 18

بند ششم: رابطه ناشر و خریداران اوراق(خرید و فروش دین) 18

بند هفتم:تضمین اوراق.. 19

بند هشتم: بانام و بی نام بودن اوراق.. 20

بند نهم: رهن اوراق.. 21

بند دهم: سایر احکام و آثار 22

مبحث سوم: نقش حقوقی شرکت تأمین سرمایه. 23

گفتار اول: رابطه واسط و بانک عامل یا شرکت تأمین سرمایه. 23

بند اول: شرایط صحت قرارداد. 24

بند دوم: احکام و آثار قرارداد. 25

گفتار دوم: رابطه بانک عامل یا شرکت تأمین سرمایه و سرمایه گذاران.. 28

مبحث چهارم: بیع دین.. 29

گفتار اول: شرایط صحت قرارداد: 29

بند اول: فقه عامه: 30

بند دوم: فقه امامیه. 35

بند سوم: حقوق ایران.. 38

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد. 40

بند سوم: انتقال مالکیت… 41

بند چهارم: الزام به تسلیم مبیع.. 42

بند پنجم: الزام به تأدیه ثمن.. 43

بند ششم: ضمان درک… 43

بند هفتم: خیارات.. 44

مبحث پنجم: نقش حقوقی مؤسسه اعتبارسنجی.. 45

گفتار اول: شرایط شکل گیری.. 45

بند اول: دارا بودن شخصیت حقوقی تجاری.. 45

بند دوم: ثبت شدن.. 46

بند سوم: استقلال و بی طرفی.. 46

بند چهارم: تعهد و تخصص…. 46

گفتار دوم: وظایف… 47

بند اول: تشکیل کمیته رتبه بندی.. 47

بند دوم: انتشار گزارش رتبه بندی.. 47

بند سوم: بازبینی رتبه بندی.. 47

بند چهارم: تهیه گزارش نهایی.. 48

گفتار سوم: ممنوعیت رتبه بندی.. 48

گفتار چهارم: رابطه قراردادی.. 48

مبحث ششم: نقش حقوقی مؤسسه امین.. 49

گفتار اول: استقلال شخصیت و نحوه انتخاب.. 50

گفتار دوم: وظایف امین.. 50

بند اول: مجوز برداشت وجوه 50

بند دوم: نظارت بر استرداد وجوه 51

بند سوم: نظارت بر وجود قرارداد و تطبیق آن.. 51

بند چهارم: اظهارنظر نسبت به مصرف وجوه و ارائه گزارش… 51

گفتار سوم: رابطه قراردادی امین و ناشر. 52

مبحث اول: قرارداد تعهد به اجاره بین بانی و واسط.. 55

گفتار اول: ماهیت قرارداد. 55

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد. 57

مبحث دوم:قرارداد بین واسط و سرمایه گذاران.. 60

گفتار اول: ماهیت و شرایط صحت قرارداد. 60

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد. 61

مبحث سوم: عرضه اوراق استصناع در بازار ثانویه. 63

گفتار اول: ماهیت قرارداد. 64

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد. 65

مبحث چهارم: اجاره به شرط تملیک… 65

گفتار اول: ماهیت قرارداد. 66

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد. 69

منابع: 80

کلید واژه: اوراق استصناع، ابزارمالی اسلامی، سياست پولی، بانكداری بدون ربا، تأمين مالی طرح‌ها

اوراق استصناع

اوراق استصناع یا موازی یکی از مدل های پیشنهادی از انتشار اوراق استصناع است که به سبب مزیت های موجود در آن، مورد توجه بورس اوراق بهادار قرار گرفته و به سمت عملیاتی شدن پیش می رود. به همین سبب یکی از فصول این نوشتار را به موضوع اوراق استصناع موازی (غیر مستقیم)، اختصاص داده و پس از بیان کلیاتی در زمینه معرفی این اوراق، که قبلاً نیز به قسمتی از آن نی زاشاره کردیم، روابط معاملاتی و حقوقی انتشار آن را با توجه به شخصیت های حقیقی و حقوقی که در این روابط طرفین معامله به حساب می آیند، از دیدگاه فقهی و حقوقی مورد مطالعه قرار خواهیم داد.

جهت مشاهده و دانلود ادبیات اوراق استصناع کلیک کنید

تبیین موضوعی

در این روش بانی (مانند یک وازرتخانه یا شهرداری یا شرکت دولتی یا خصوصی) با تشکیل موسسه واسط تامین مالی و اجرای پروژه را از طریق قرارداد استصناع به آن می سپارد و به جای قیمت پروژه اوراق بهادار استصناع با سررسیدهای معین می پردازد. واسط طبق قرارداد استصناع دومی، ساخت پروژه مورد نظر را به پیمانکار مربوطه سفارش می دهد و در مقابل متعهد می شود قیمت پروژه را طبق زمانبندی مشخص به وی بپردازد، سپس واسط اوراق بهادار استصناع که حکایت از بدهی بانی می کنند را از طریق شرکت تامین سرمایه به مردم می فروشد و بدهی خود را به پیمانکار را می پردازد.

برای مثال وزارت مسکن و شهرسازی با تشکیل یک موسسه واسط از طریق اوراق استصناع اجرای پروژه معینی چون احداث یک مجموعه 1000 واحدی مسکونی را می خواهد موسسه مالی انجام پروژه را در مقابل هزار میلیارد ریال متعهد می شود، وزارت مسکن و شهرسازی آن مبلغ را به صورت اوراق استصناع با سررسیدهای معین برای مثال سه تا هفت ساله می پردازد. واسط بر اساس قرارداد استصناع دیگری ساخت پروژه را به پیمان کار خاصی واگذار می کند، پیمانکار متعهد می شود پروژه را طبق زمان بندی مشخص مثلاً سه ساله در مقابل پانصد ریال تحویل دهد. بعد از شروع پروژه واسط اوراق استصناع هزار میلیارد ریالی را به صورت تنزیلی و زیر قیمت اسمی اوراق از طریق بانک عامل یا شرکت تامین سرمایه به مردم می فروشد.

انتشار اوراق استصناع

همان طور گفته شد، پس از انعقاد قرارداد استصناع بین بانی و واسط بانی اوراقی را که بیان گر مدیون بودن او ،سبب قرارداد استصناع است، در قبال تعهد واسط به ساخت و تحویل پروژه به واسط می دهد.

از آن جا که این اوراق عین معین نبوده، بلکه از این نوع دین موجلی است که در سر رسیدهای تعیین شده، قابل وصول می باشد، جای بررسی فقهی و حقوقی دارد که در مبحث پنجم به آن خواهیم پرداخت.

در این مبحث صرفاً به شرایطی که برای انتشار اوراق استصناع باید توسط واسط رعایت گردد و همچنین احکام و آثار این انتشار می پردازیم.

شرایط ناشر اوراق

ارائه اوراق استصناع توسط بانی تعهدی است که وی در قبال واسط به موجب عقد استصناع دارد و از آنجا که در زمان عقد قرارداد منابع مالی لازم برای پرداخت عوض معامله را نداشته است، به جای پرداخت ثمن حال به واسط سندی مبنی بر بدهی خود ارائه کرده است. مبلغ درج شده در این سند به سبب این که بنابر توافق طرفین به صورت اقساطی و در دراز مدت پرداخت شود، صادر می گردد.

در انتشار اوراق معمولاً دولت ها متناسب با شرایط اقتصادی، ضوابطی را تعیین می کنند که رعایت این ضوابط توسط ناشر الزامی است.

در قوانین ایران نیز این ضوابط برای اوراق مشارکت دیده می شود. ضوابط مربوط به اوراق قرضه در موارد51 تا 714 لایحه قانونی سال 47 قانون تجارت، به صورت مفصل بیان شده است، لیکن مقررات مربوط به اوراق قرضه به سبب وجود ربا در ان از سوی شورای نگهبان خلاف شرع تشخیص داده شد و از شمار قوانین خارج گردید.

با خارج شدن اوراق قرضه، خللی به وجود آمد که به واسطه آن دولت، موسسات و شرکت های اقتصادی نمی توانستند منابع مالی لازم برای طرح های خود را تامین کنند و چاره ای جز این نداشتند که به سراغ استقراض از بانک ها بروند و در این صورت لازم بود اولاً سود بالائی پرداخت کنند و در ثانی بانک ها برای دادن تسهیلات وثیقه مطالبه می کردند.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

 امکان فروش اوراق

اوراق استصناع، همانگونه که بیان شد از اوراق بهاداری است که متناسب با نزدیک شدن به زمان سررسید، ارزش بیشتری می یابد، تا اینکه در زمان سررسید، ارزشی معادل ارزش اسمی که قابل اخذ از بانی است، خواهد داشت. بنابراین علاوه بر بازار اولیه که در آن اوراق توسط واسط منتشر می گردد، بازار ثانویه ای نیز به وجود خواهد آمد تا دارندگان اوراق در صورت نیاز به ارزش اوراق در آن زمان بتوانند با فروش اوراق، به سرمایه خود دست یابند و همچنین چنانچه افرادی بخواهند در قالب این اوراق سرمایه گذاری کنند، با خرید آن به مقصود خود برسند.

احکام و آثار قرارداد

از آنجا که ما بیع اوراق استصناع را از مصادیق بیع دین دانسته و بر صحت آن، تصریح نموده ایم این قرارداد همان احکام و آثار بیع کلی فی الذمه را دارد که به آن اشاره خواهیم کرد.

بند اول: عقد لازم

همانطور که می دانیم عقد بیع عقدی است لازم و در این مسئله تردیدی وجود ندارد. فلذا بایع و خریدار باید بر سر پیمان خود باشد و نمی توانند هرگاه که بخواهند، بدون رضای طرف دیگر آن را برهم زنند، مگر اینکه یکی از خیارات در عقد وجود داشته باشد، که درباره آن صحبت خواهیم کرد.

همچنین در اثر دیگر لزوم این عقد این است که برخلاف عقود جایز، موت و جنون طرف معامله در آن تأثیری نخواهد داشت؛ چرا که با انعقاد عقد و انتقال مالکیت رابطه قراردادی بین طرفین به اتمام رسیده و طرفین تعهدی نسبت به یکدیگر ندارند، تا استمرار شرایط صحت عقد در آن شرط باشد.

بنابراین در انتقال اوراق استصناع در قالب بیع نیز، طرفین نمی توانند معامله را بدون رضای طرف دیگر معامله برهم بزنند و موت یا جنون فروشنده(و انحلال آن در صورتی که شخصیت حقوقی باشد) تأثیری در مالکیت خریدار اوراق نداشته و وی می تواند حقوق مالکانه خود را بر آن اعمال کند.

نمونه ای از منابع:

منابع فارسی

1. اسکینی، ربیعا، شرکت های تجاری:ج1و2، تهران: سمت،1388
2. امامی، سید حسن، حقوق مدنی:ج1و3، تهران: کتاب فروشی اسلامیه، 1366
3. امامی، سید حسن، حقوق مدنی:ج2، تهران: کتاب فروشی اسلامیه، 1373
4. بابا قادری، آزاده ، فیروزی،اعظم، صکوک رایج ترین ابزار تأمین مالی اسلامی، مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی تأمین مالی اسلامی، تهران: وزارت راه و ترابری، 1386
5. بندر ریگی، محمد، المنجد فارسی، تهران: انتشارات ایران،1374
6. بهجت، محمدتقی، جامع المسائل:ج2، قم
7. ثابت، سید عبدالحمید، موضوع شناسی بیع دین، فقه اهل بیت،ش31(1381):138-208
8. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق:ج1و3، تهران: انتشارات گنج دانش، 1378
9. جعفری لنگرودی، محمد جفر، الفارق: ج1، تهران: گنج دانش، 1386
10. حسینی زاده مظلومی، سید رضا، بررسی استفاده از صکوک استصناع در تأمین مالی مسکن، دانشگاه امام صادق(ع)، 1389
11. دهخدا، علی اکبر، فرهنگ دهخدا:ج9، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1373
12. سیفی زیناب، غلامعلی، استصناع در فقه و حقوق ایران، تحقیقات حقوقی، ش50: 1-57
13. شهیدی، مهدی، اصول قراردادها و تعهدات، تهران: مجد،1385
14. شهیدی، مهدی، حقوق مدنی6 (عقود معین)، تهران: مجد، 1388
15. شهیدی، مهدی، شروط ضمن عقد، تهران: مجد، 1387
16. …
17. …

اوراق استصناع