اشاعه در«شفعه، وقف، اجاره، وصیت، رهن، هبه، مساقات، مزارعه»

 اشاعه چیست ؟

اشاعه در«شفعه، وقف، اجاره، وصیت، رهن، هبه، مساقات، مزارعه»

1-6- پیشینه‌ی تحقیق

1-7- معانی اشاعه

1-7-1- اشاعه در لغت

1-7-2- اشا عه دراصطلاح فقه

1-7-3-   اشا عه در اصطلاح حقوق

1-7-4-  تعریف اشاعه

1-8- مورد اشاعه (یا موضوع )

1-9- اسباب اشاعه

1-9-1- ارث

1-9-2-  عقد

1-9-4- حیازت مباحات

1-10- مفهوم اشاعه

1-10-1- تحلیل مالکیت به اشتراک یا مشاع

1-10-2-  اشا عه در بیع جزء مشاع معلوم

1-10-3- انتقال ملک مشاع

1-10-4- مراحل فروش ملک مشاع

1-10-5- مالکیت مشاع وکلی در معین

1-10-6- مالکیت در اشاعه و حق شریکان اشخاص حقوقی

1-11-   آموزه‌ی مالکيت مشاع

1-12-  محدودیت های ناشی از اشاعه

1-12-1-  تصرفات حقوقی

1-12-1-1- تصرفات حقوقی شریک نسبت به سهم خود

1-12-1-2- تصرفات حقوقی شریک نسبت به سهم شرکاء

1-12-2- تصرفات مادی

1-12-2-1- تصرف مادی بدون اذن شرکاء دیگر

1-12-2-2  تصرف مادی با اذن شرکاء دیگر

1-13-   غصب مال مشاع

1-14- سرقت مال مشاع

1-15-  قلع و قم مستحدثات در ملک مشاع

1-16- مالکیت طبقات یک ساختمان چند طبقه به طور مشاع

1-17- مالکیت قسمت های مشترک آپارتمان ها

1-18-  اصل مالکیت جمعی و مشاع

1-19-  ثبت مال مشاع

1-20 – مالکیت

1-20-1- اقسام حقوق مالكيت

1-20-1-1-   مالكيت حقيقى و اعتبارى

1-20-1-2- مالكيت خصوصى

1-20-1-3-  مالكيت جهت

1-20-2- مباحات عامّه و نقش دولت

1-20-3- مبناى حقوق مالكيت

1-20-4- اهميت حقوق مالكيت در فقه اسلامى

1-21- نتیجه فصل

فهرست منابع

 اشاعه در لغت

انتشار خبر در میان مردم یا خبرهای پخش شده، پراکنده و آشکار شده. (ابن منظور،1405، 1/190).

اشاعه دراصطلاح فقه

انتشار سهم هر یک از مالکان و صاحبان حق در تمام مال یا حقَ. (همان)

و به تعبیر دیگر؛  اشاعه در لغت : به معنی خبر مشاع که توسط مردم منتشر می‌شود و احتمال دارد صادق یا کاذب باشد. و در اصطلاح چیزی که تقسیم نشده باشد و از سهام و حصه  جدا نشده باشد. (فتح الله، 1415 ه ق، 71/309 ).

ملک مشاع در مقابل مفروز است و در لغت به معنی خاک بخش نشده است و در اصطلاح به معنای سرزمین  بخش نشده ای است که میان دو یا چند تن مشترک باشد و مالکین مشاعی در جزء جزء مال  شریک باشند  بدون این که  متصرفات آنان مشخص باشد. در واقع  مال مشاع مالی است  که در آن حالت اشاعه وجود داشته باشد ؛ یعنی، از حیث قانون  سهم شرکاء معلوم و معین باشد  اما از نظر جغرافیایی خیر و ایشان  در ذره ذره مال با یکدیگر شریکند. (عمید،1362، 974) .

مشاع عبارت است از چیزی که دو نفر یا بیش تر در آن شریک باشند، سهام هر یک را در خارج نتوان تمیز داد ؛ مثلاً: خانه ای که به ارث به دو پسر می‌رسد و یا دو نفر با پول مشترک خانه ای می‌خرند، هر یک به نسبت سهم خود در خانه شریک است و هر قسمت و ذره که از آن خانه در نظر گرفته شود سهمی از آن به طور اشاعه متعلق به یکی و بقیه متعلق به دیگری است. برای آن که شیء مشاع به صورت مفروز در آید باید آن را تقسیم نمود. تقسیم شیء مشاع از نظر تحلیل حقوقی آن است که هر یک از شرکاء، سهم مشاعی خود را که در قسمت مفروز دیگری واقع شده در مقابل سهم مشاع دیگری که در قسمت مفروز او واقع شده به شریک خود واگذار بنماید. تقسیم مشاع به تراضی شرکاء یا به وسیله‌ی دادگاه به عمل می‌آید. (امامی، 1384، 1/ 423 ).

   اشاعه در اصطلاح حقوق

عبارت است از پراکنده بودن حقوق مالکانه دو یا چند مالک در یک مال. (جعفری لنگرودی، 1377، ص 45) .

 تعریف اشاعه

اجتماع حقوق چند نفر بر مال معین را اشاعه گویند. به تعبیر دیگر ؛ انتشار سهم هریک از مالکان و صاحبان حق در تمام مال یا حق را اشاعه گویند. (همان) .

مورد اشاعه (یا موضوع)

مورد اشاعه یا ملک است  خواه متعلق آن، عین باشد مانند زمین، یا منفعت مانند منفعت خانه ای که چند نفر با هم آن را اجاره کرده اند، یا حق مانند  حق خیار و حق شفعه یا به تعبیر دیگر هم می‌تواند در خصوص حقوق عین باشد مثل، مالکیت بر زمین و ساختمان و هم در خصوص حقوق دینی ؛ برای مثال دو نفر با هم عملی را برای شخص ثالثی انجام می‌دهند و اجرت المسمی در ذمه آن شخص به نفع آن دو نفر قرار می‌گیرد. (عبادی بشیر، 1387، ش88/70).

جهت مشاهده و دانلود ادبیات بررسی اشاعه و آثار اشاعه در مالکیت از منظر فقه شیعه و حقوق ایران کلیک کنید .

اسباب اشاعه

ارث

که بر اثر فوت، اموال شخصی متوفی به ورثه منتقل می‌شود و در صورتی که ورثه متعدد باشند مالکیت آنان نسبت به ما ترک به صورت مشاع خواهد بود. « ارث پدیده‌ی حقوقی است که می‌تواند موجب انتقال حقوقی و تعهدات مورث به وارث شود ».

–  عقد

مانند (بیع، اجاره، صلح، هبه، وصیت، معاوضه، …..) مثل این که خانه ای به وسیله دو نفر خریداری شود یا دو نفر متقابلاٌ  هبه ای را قبول کنند.

1-9-3- مزج

امتزاج اعم از این که جنبه ارادی یا قهری داشته باشد موجب پیدایش حالت اشاعه است (میرزایی، 1388/194 ).

حیازت مباحات

مباحات اموالی را گویند که مالک ندارند و هر کس می‌تواند طبق مقررات مربوط به هر قسم، آن‌ها را تملک کند. طبق (ماده ی92) قانون مدنی: « هر کس می‌تواند با رعایت قوانین و نظامات راجعه به هر یک از مباحات از آن‌ها استفاده نماید ». مثل اراضی موات  یعنی زمین هایی که معطل افتاده و آبادی و کشت و زرع در آن‌ها نباشد. (امامی،1384، 1/43).

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

– مفهوم اشاعه

تحلیل مالکیت به اشتراک یا مشاع

در اشاعه مالکیت هر جزء مال، بین چند شخص مشترک است. حق مالکیت هر شریک منتشر در مجموع مال است و تصرف و انتفاع از هیچ بخشی در انحصار او نیست. تمام شریکان بر مال حق عینی دارند، ولی این حق به تناسب سهمی است که در این مجموعه به هر کدام تعلق دارد؛ چنان که می‌گویند فلان شریک مالک دو دانگ مشاع از خانه است و چهار دانگ به وارثان شریک دیگر تعلق دارد، بدین ترتیب، باید گفت سهم هر شریک از نظر مادی و جغرافیایی تمام مال و از لحاظ حقوقی و اعتباری نسبت معینی از آن است و معنی (ماده ی571) قانون مدنی  که می‌گوید: « شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء واحد به نحو اشاعه » در این تحلیل روشن می‌شود شرکت « به نحو اشاعه » در برابر شرکت « به نحو بدلیّت » است (مانند: شرکت مستمندان در مالی که به سود آنان وصیت شده است و شرکت مسافران در انتفاع از مهمان سرای عمومی یا نمازگزاران مسجد).

زیرا: در قسم اخیر حقی که شریکان دارند از سنخ مالکیت نیست. نکته ای که در این مالکیت جمعی اهمیت فراوان دارد، حفظ چهره‌ی فردی و استقلال مالکیت هر شریک است؛ در عین حال که هیچ شریکی حق انحصاری بر تمام یا بخشی از عین ندارد و مصداق خارجی حق او معین نیست.  حق هر شریک در جهان اعتبار فردی و مستقل است  و تنها به او تعلق دارد از چهره‌ی فردی و مستقل سهم هر شریک دو نتیجه مهم بدست می‌آید :

1 – شریک مال مشاع می‌تواند در سهم ویژه‌ی خود تصرف حقوقی کند ؛ آن را بفروشد یا اجاره دهد .

2- سهم هر شریک به تنهایی نیز حق مالکیت است و تمام اوصاف آن را دارا است.(مواد 350و475  قانون مدنی ).

پس، اگر شخصی مالک منافع مالی باشد و دیگری مالک عین، مالکیت آن دو را مشاع نمی‌گویند .

صحت اجاره مال مشاع

اطلاق ادله اجاره، این نوع از اجاره را نیز شامل می‌شود. زیرا:  اگر حق مالکیت برای کسی شناخته شد، حق بهره برداری از آن را نیز خواهد داشت. بنابراین می‌تواند این حق را در قالب اجاره به دیگری واگذار کند. در حقیقت مستأجر را جانشین وضعیت خویش می‌کند. این نکته را شیخ طوسی با این عبارت آورده است: اجارة المشاع جایزة و یقوم المستأجر مقام المالک یعمل ما یعمله سواء. (اجاره مشاع جایز است و مستأجردر مقام مالک  عمل می‌کند)  .( طوسی،1388 ،3/ 248).

نکته قابل توجه این که در فقه امامیه فرقی بین اجاره به شریک و اجاره به اجنبی (ثالث و غیر شریک) قایل نشده و در هر دو فرض، حکم به صحت اجاره داده اند. سید محمد جواد عاملی می‌نویسد: «لافرق عندنا کما فی الروضه بین أن یأجره من شریکه او غیره و فی المسالک إنه موضع وفاق » .( حرعاملی،1324، 7/ 83).

یعنی در نظر ما فقهای شیعه فرقی نیست همان طور که در روضه آمده است بین این که  مال مشاع به شریک اجاره داده شود یا به یک شخص بیگانه و در مسالک گفته شده این امر مورد توافق فقهای امامیه است.

  نمونه ای از فهرست منابع

• قرآن کریم

1. ابطحی، سید محمد علی،1419(1377)، مسائلی از فقه شیعه (فارسی)، چاپ اول، نشر ابنیه، قم
2. ابن براج، 1411ه ق، جواهر الفقه، موسسه نشر اسلامی، قم.
3. ابن براج ،1406ه ق، المهذب ،ج 1، مؤسسه نشر اسلامی،قم
4. ابن حمزه،1408 ه. ق، الوسیله، چاپ اول، نشر کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم.
5. ابن قدامه،1389ه1969م، مغنی، ج 5، نشر مکتب شرق الجدید، بغداد .
6. ابن منظور، 1405، لسان العرب، نشر ادب حوزه، قم، ایران.
7. اراکی، محمدعلی ،1371، توضیح المسائل، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، قم ،ایران .
8. امام خمینی، ر، 1379، بیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، ایران .
9. امام خمینی، ر، 1385، تحریر الوسیله،چاپ اول، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، ایران .
10. امامی، حسین، 1384و1377، حقوق مدنی، ج1و2، نشر اسلامیه. تهران، ایران
11. امینی، علی رضا،آیتی، محمدرضا ،1388، تحریر الروضه فی شرح المعه، ج2 ،موسسه فرهنگی طه.،قم.
12. امینیان مدرس، محمد،1381، وقف از دیدگاه حقوق و قوانین، انتشارات سمت، تهران، ایران
13. بازگیر، یدالله،1379، قانون مدنی در آئینه آراء، دیوان عالی کشور (صلح و اجاره)، ج 1 ،انتشارات فردوسی، تهران.
14. ….
15. …