جایگاه و اهمیت ایستگاه آتش نشانی در نظام کاربری اراضی شهری

ایستگاه آتش نشانی در نظام کاربری اراضی شهری

ایستگاه آتش نشانی در اراضی شهری

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- مقدمه………………………………………………………………………..

2-2-ماهیت کاربری اراضی…………………………………………………………..

2-3- ماهیت و مفهوم ساماندهی  مکانی –فضایی مراکز خدمات شهری…………………………………………………………

2-3-1- مفاهیم خدمت……………………………………………………………………

2-3-2- خدمات شهری ……………………………………………………………….

2-4- ماهیت و اهمیت انواع تاسیسات و تجهیزات و خدمات شهری………………………………..

2-5- جایگاه و اهمیت ایستگاه های آتش نشانی در نظام کاربری اراضی شهری ………………….

2-6- ملاک های مطرح در مکان گزینی ایستگاه های آتش نشانی …………………………….

2-6-1- جمعیت………………………………………………………………..

2-6-2- مساحت و شعاع پوشش………………………………………

2-6-3- شبکه ارتباطی………………………………………………

2-6-4- کاربری اراضی……………………………………………….

2-6-5- پتانسیل خطر……………………………………………….

2-6-6- جهت توسعه شهر……………………………………………

2-6-7- اندازه قطعه زمین…………………………………………….

2-6-8- جمع بندی دیگری از اصول،شاخص ها و معیارهای موثر در مکان گزینی مراکر آتش نشانی………………………..

2-7- سوالات اساسی در مکان یابی ایستگاه های آتش نشانی…………………………..

2-8- تجزیه و تحلیل های مبتنی بر مکان یابی بهینه فضای مراکز آتش نشانی ……………………………………….

2-9- اصول مدیریتی مراکز آتش نشانی درارتباط با مکان یابی فضایی……………………………………………..

2-10- نتایج مکان گزینی  بهینه فضایی ایستگاه های آتش نشانی در سطح شهر ها……………………………….

نتیجه گیری…………………………………………………………………………..

پیشینه تحقیق……………………………………..

منابع …………………………………………………

مقدمه آتش نشانی

رویکرد نوین مدیریت شهری و نگاه تحلیل گرایانه برنامه ریزان شهری در کلیه طرح های ساختاری و راهبردی، بهبود کارائی و عملکرد خدمات شهری در راستای تأمین نیازهای شهروندان، خواسته­ها و رضایتمندی آنهاست. در این میان مکان یابی بهینه فضایی برای مراکز خدمات رسانی شهری از ابعاد و زوایای گوناگون حائز اهمیت است. یکی از مهمترین مراکز خدمات عمومی، ایستگاههای آتش نشانی هستند که نقش بسیاری در ایجاد ایمنی شهری و حتی ایمنی فردی و اجتماعی شهروندان دارند.

صرف نظر از نوع تأسیسات و تجهیزات(مدرن یا سنتی بودن) این ایستگاهها، مکان گزینی و مکان یابی اصولی این مراکز تأثیر شگرفی در بهره وری مناسبتر آنان و ارائه خدمات کارآمد به متقاضیان (شهروندان) دارد.

تأسیسات و تجهیزات شهری از جمله حیاتی ترین کاربری ها و خدمات شهری اند که در سلسله مراتب تقسیمات کالبدی شهر در رده منطقه مکان یابی می گردد و در جانمایی آنها به شاخص­های فضایی چون دسترسی بهینه، شبکه ارتباطی، پلان منظم و مانند اینها توجه می­شود. مکان یابی سنتی این ایستگاه­ها بیشتر تابع مالکیت زمین و سلایق مدیریتی و مواردی از این دست بوده است؛

حال آنکه به دلیل تفاوت جنس و ماهیت شهرها از لحاظ قیمت اراضی ، فشردگی فضا، تراکم جمعیتی و بافت و ساختار شهر؛ لزوم ترقیق شاخص ها و نیز استفاده از سیستم های جدید اطلاعاتی کاملاً به چشم می خورد. اهمیت این کاربری، زمانی دو چندان می شود که نارسایی های شهرهای سنتی ایران از لحاظ زیر ساخت های شهری چون کانالهای تأسیساتی مشترک، درهم تنیدگی تأسیسات و عوارض خطی(خط لوله گاز، نفت، برق، فاضلاب)، نفوذپذیری کم سواره به ویژه در محله های فرسوده و سنتی لزوم تقویت پدافند غیر عامل را نشان می دهد و مکان یابی بهینه ایستگاههای امداد و نجات یا آتش نشانی بدین منظور نیز هست.

ایستگاههای آتش نشانی از جمله عناصر و کاربری های خدماتی- اورژانسی شهرها هستند که نقش مهم و حیاتی در حفاظت از جان و مال مردم در برابر حوادث مختلف، بویژه آتش سوزی ها دارند. ایمن شدن برابر خطر آتش سوزی در کاربری های مختلف و تضمین امنیت جانی و مالی شهروندان به عهده این عنصر مهم شهری است .

بنابراین جانمایی و مکان یابی ایستگاههای آتش نشانی و تعیین موقعیت و تعداد ایستگاهها برای پوشش مناسب شهر و شهروندان با توجه به ویژگی ها و خصوصیات شهر ، توان مالی و تدارکاتی موجود و پیش بینی توسعه امکانات آتی، از اقدامات حیاتی و لازم در این زمینه به شمار می رود (کوهستانی، 1384).

 ماهیت کاربری اراضی

اصطلاح و مفهوم کاربری زمین ابتدا در غرب و به منظور نظارت دولت­ها بر نحوه استفاده از زمین و حفظ حقوق مالکیت مطرح شد؛ اما همراه با رشد شهر نشینی و رشد برنامه­ریزی شهری، ابعاد و محتوای این مفهوم روز به روز وسیع­تر شده است (زیاری، 1388: ص2).

کاربری زمین، یکی از حساس­ترین موضوعات در توسعه کالبدی شهرهاست. به طور کلی، یک برنامه و طرح کاربری زمین، تکلیف زمین را از جوانب مختلف در زمینه استفاده از آن، روشن می­کند. اعمال و کنترل کاربری زمین، طیف وسیعی از سیاست­های عمومی را در بر می­گیرد که اثراتی تعیین کننده در برنامه­ها و طرح­های توسعه شهری داشته و ابعاد اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی و سیاسی را پوشش می­دهد (رضویان، 1382: ص12). تسلسل و ارتباط عوامل متعدد، باعث می­گردد تا مجموعه شهری، بنیاد کالبدی خود را از طریق یافتن هویت عناصری که در سطوح کاربری­ها به کار رفته است، به صورت انسجام کامل مجموعه شهری در استخوان بندی شهر، نمایان سازد.

این امر متاثر از چند وجهی بودن کلیتی است که خصوصیت یک جامعه شهری، طی ادوار مختلف به وجود می­آورد. به طوری که دست­یابی و شناخت این عوامل مستلزم پژوهش، تحلیل و تفسیر دوباره از یک محدوده (جامعه شهر ی) است. موجودیت این مراکز در ساختار کالبدی شهر، بیانگر نوع نیازمندی­های آن جامعه شهری است که بر حسب فعالیت ساکنان، از طریق عملکردهای این مراکز در کل فضا و مجموعه شهری حادث می­شود (امینی و همکاران، 1389: ص163).

به طور کلی برنامه­ريزي كاربري زمين، به چگونگي استفاده، توزيع و حفاظت اراضي، اطلاق مي­شود (مهدیزاده، 1381: ص1). اين برنامه­ريزي بايد چارچوبي را براي طرح كاربري بهينة زمين به وجود آورد تا اساس طرح كالبد­ي و تفصيلي هر بخش شهري مشخص شود. براساس اين چارچوب بايد از استفاده نامناسب زمين جلوگيري شود و اهداف اجتماعي- اقتصادي، محدوديت_­هاي فيزيكي و سياست­هاي زيست محيطي رعايت گردد و استفاده از اراضی در یک توالی برنامه­ریزی شده و مؤثر صورت بگیرد
(شکل1). بنابراين برنامه­ريزي كاربري اراضي شهري، مجموعه­ای از فعالیت­های هدفمند است که محیط مصنوع را سامان می­بخشد و در حد مقدور خواسته­ها و نیازهای جوامع شهری را در استفاده از اراضی فراهم می­آورد (پورمحمدی، 1387: ص3).

جهت مشاهده و دانلود اراضی شهری – توسعه اهداف برنامه ریزی کاربری اراضی شهری کلیک کنید.

ماهیت و مفهوم ساماندهی مکانی-فضایی مراکز خدمات شهری

گرچه شهرها از نظر کارایی ارائه خدمات شهری بسیار متفاوتند، لیکن اکثر مدیران شهرها به این اصل قائلند که تقویت و توجه به زیر ساخت ها و خدمات است که حیات آنها را تضمین می کند. لذا شناخت مفاهیم و ابعاد مختلف خدمات شهری یک واقعیت اجتناب ناپذیر به شمار می رود. از این رو در بیشتر شهرهای جهان توجه ویژه ای به سازمان های خدمات شهری می شود و آنها را به محل عطف و واسطه­ای مهم برای کیفیت زندگی شهروندان و به تبع آن اعتماد شهروندان می دانند و شناخت مفاهیم و قلمروی عملکردی آنها را یک عامل مهم و تعیین کننده در مسیر مدیریت خدمات رسانی در نظر می گیرند.

لذا تعریف صحیح و درست مفاهیم کلیدی بخش های مختلف خدمات شهری به منظور راهبری خردمندانه نظام خدمات رسانی امر حیاتی می باشد. به خصوص در کشورهای در حال توسعه که خدمات شهری به عهده مراکز یکپارچه نمی باشد و یا بعضاً عرضه آنها معمولاً پاسخگوی متقاضیان نیست. تعیین حیطه و حوزه مفاهیم کلیدی آن یک مسئله مهم و اساسی به نظر می رسد(یحیی پور، هاشمی،1390،ص3) .

 جایگاه و اهمیت ایستگاههای آتش نشانی درنظام کاربری اراضی شهری

اسقرار هر عنصر شهری در موقعیت فضایی – کالبدی خاصی از سطح شهر، تابع اصول و قواعد و ساز و کار (مکانیسم)های خاصی است که در صورت رعایت شدن به موفقیت و کارایی عملکردی آن عنصر در همان مکان مشخص، خواهد انجامید و در غیر این صورت چه بسا مشکلاتی بروز کند. (شهابیان، 1376: 21). توزیع بهینه کاربری ها و مراکز خدماتی مسأله ای است که اغلب اوقات برنامه ریزان با آن سروکار دارند، چرا که به دلیل رشد پرشتاب جمعیت و کالبد شهرها، مشکلاتی مانند کمبود و عدم توزیع فضایی مناسب کاربری ها به وجود آمده است (Ahadeijad,2007:1) .

از میان کاربری ها و خدمات موجود شهر ، توزیع و مکان یابی بهینه ایستگاههای آتش نشانی به دلیل اهمیت و توجه روزافزون به امر ایمنی در شهرها و ارائه تمهیداتی در زمینه پیشگیری و مقابله با آتش سوزی و حادثه از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. بدون تردید در میان کلیه روش های موجود برای پیشگیری و کاهش تلفات و خسارات ناشی از آتش سوزی­ها در مناطق شهری، برنامه ریزی شهری از طریق وضع استانداردها و ضوابط و مقررات مربوطه می تواند سهم قابل توجهی در کاهش خسارات جانی و مالی و تأمین ایمنی بیشتر برای شهروندان در بلندمدت داشته باشد .

این امر در شهرهای ایران که اکثراً دارای بافتی فشرده و متراکم با شبکه های دسترسی نامناسب هستند حساسیت بیشتری را در وضع استانداردها و ضوابط می طلبد، تا در مواقع اضطراری و وقوع حوادث در این بافتها، عملیات امدادرسانی به ساکنین به موقع انجام گیرد (پوراسکندری،1380: 6) .

سیاست کلی ایجاد ایستگاههای آتش نشانی در ایران سیاستی بدون برنامه­ی خاص و مدون بوده است به گونه ای که برای ایجاد هر ایستگاه در محدوده های شهری مهمترین اصل، خالی بودن زمین بدون مالک بودن آن و یا عوامل دیگری است که به موجب آنها بایستی زمین ارزش نداشته باشد. که این امر بر  مکان یابی ایستگاههای آتش نشانی در سطح شهرها تأثیرگذار بوده است.(ایمانی جاجرمی،1375: 5)

ادامه جایگاه و اهمیت ایستگاههای آتش نشانی درنظام کاربری اراضی شهری

بدیهی است خدمات رسانی به موقع و مطمئن توسط ایستگاههای آتش نشانی بیش از هر چیز مستلزم اسقرار آنها در مکانهای مناسب است که بتواند در اسرع وقت و بدون مواجه شدن با موانع و محدودیتهای محیط شهری از یک طرف و با ایجاد حداقل آثار منفی بر روی زندگی ساکنان شهر از طرف دیگر به محل حادثه رسیده و اقدامات اطفاء و یا امداد را به انجام برسانند (سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور، 1383: 1 ).

در مجموع میتوان گفت که در پی رشد سریع جمعیت و رشد شتابزده و غیر منطقی شهرها و مطرح شدن نیازها برای خدمات عمومی و حاکم شدن اقتصاد بازار و پیروی از اصول اقتصاد نئوکلاسیک که در آن رقابت در جستجوی سود بیشتر باعث کاهش سهم کاربری های عمومی (ایمنی،امدادی و … ) و افزایش سهم کاربری های مسکونی و سودآور می شود.لزوم دخالت دولت و برنامه­ریزی جهت گسترش عدالت اجتماعی و دسترسی یکسان و متعادل خدمات را برای همه افراد ضروری می سازد و در این راستا برنامه ریزان سعی دارند با ارائه الگوی مناسب تخصیص زمین به کاربری­های مورد نیاز شهرها و مکان گزینی مناسب آنها در کالبد شهر، جهت تأمین رفاه و ایمنی شهرها و آسایش شهرنشینان تأثیر گذار گشته و امکان زیست بهتری را در شهرها فراهم آورد (ولی زاده،1384: 7).

کاربری ایستگاههای آتش نشانی یکی از انواع کاربری های اساسی در شهرهاست که مکان یابی بهینه آن، ایمنی و رفاه شهروندان را به دنبال خواهد داشت. توجه صرف به ساخت و استقرار ایستگاههای آتش نشانی از نظر کمی و عدم توجه به کاربری های مجاور و سایر عوامل مهم در مکان یابی آنها موجب کاهش کارایی ایستگاه از نظر امدادرسانی به موقع می گردد.

علاوه بر موضوع های ذکر شده در رابطه با کمبود ایستگاههای آتش نشانی، مکان یابی نادرست و عدم هماهنگی با بافت و سیمای شهری از مسائل و موضوعات مشترک بسیاری از شهرهای ایران محسوب
می گردد .

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های جغرافیا  کلیک کنید.

www.washington.edu

جهت مشاهده و دانلود مکان یابی بیمارستان کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود ادبیات و مبانی نظری پارکینگ – پهنه های مناسب احداث پارکینگ های عمومی و طبقاتی کلیک کنید .

نمونه ای از منابع فارسي

• پیرمرادی، ع (1386). يافتن بهترين مکان ايستکاه آتش نشاني با استفاده از فن آوري اطلاعات و GIS ، دومین همایش شهر الکترونیک.
• غفاري گيلانده،ع. (1390). امکانسنجي بهره برداري بهينه از توانهاي محيطي(انساني و طبيعي) شهرستانهاي اردبيل، نير و نمين با استفاده از قواعد تحليل چندمعياري و تحليل SWOT . دانشگاه محقق اردبيلي.
• فروتن مقدم ،م. وحیدنیا،م. مهرمنش،ا. (1388). تعيين مكانهاي بهينه ايستگاههاي آتش نشاني با استفاده از شبكه هاي عصبي مصنوعي متين فروتن مقدم محمد حسن وحيدنيا امين مهرمنش، همایش ژئوماتیک 1388.
• گزارش ضوابط مکان­گزینی ایستگاه­های آتش­نشانی(1384). سازمان شهرداری­ها و دهیاری­هاکشور.
• مالچفسکی ، ی. (1385). سامانه های اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، ترجمه (ا، پرهیزگار و ع،غفاری گیلانده)، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول.
• مشکینی، ا. حبیبی،ک. تفکری،ا. (1389). تحلیل فضایی – مکانی تجهیزات شهری و کاربست مدل تحلیل سلسله مراتبی در محیط GIS  (مطالعۀ موردی: ایستگاه­های آتش­نشانی هستۀ مرکزی تهران)، پژوهش­های جغرافیای انسانی،شماره 74 زمستان 1389،صص 109-101.
• مولائی هشتجین،ن، راضی، ح. حسن­پور، ر.(1389). راهکارهای ارائۀ بهینۀ خدمات ایمنی و آتش­نشانی در روستاهای کشور(مطالعه موردی: دهستان طاهر گوراب،شهرستان صومعه سرا، گیلان) دو فصلنامۀ مدیریت شهری، شماره 25 ،صص 116-110.
• نورالهی ،ب. نوذری، ک. (1387). طرح های جامع)راهبردی ( ايمني گامی اساسی در افزايش ايمني شهري ماهنامۀ  مبلمان وخدمات شهري  سال اول . شماره1،صص 30-25 .
•   پرهیزکار، اکبر، (1376)، (( ارائه الگوی مناسب مکان­گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدل­ها و سیستم اطلاعات جغرافیای))، پایان­نامه دکترا ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
•   پورمحمدی، محمد رضا، (1385)، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری ، تهران، انتشارات سمت.
•  -…
•  -…