نقش بی احتیاطی در مسئولیت مدنی

بی احتیاطی در مسئولیت مدنی

بی احتیاطی در مسئولیت مدنی

فصل نخست: شناسایی بی احتیاطی و مفاهیم مرتبط

1-1-بخش اول بی احتیاطی در مسئولیت مدنی : احتیاط.

1-1-1-مبحث اول: مفهوم لغوی احتیاط.

1-1-1-1-گفتار اول : احتیاط در ادبیات فارسی.

1-1-1-2-گفتار دوم : احتیاط در زبان انگلیسی.

1-1-2-مبحث دوم: مفهوم حقوقی احتیاط.

1-1-2-1-گفتار اول: در ادبیات حقوقی ایران.

1-1-2-2-گفتار دوم: در ادبیات حقوقی کامن لا.

1-1-3-مبحث سوم: دیگر کاربردهای احتیاط.

1-1-3-1-گفتار اول: مفهوم اصل حقوقی احتیاط.

1-1-3-2-گفتار دوم: اصل فقهی احتیاط.

1-1-4-مبحث چهارم : شخص محتاط.

1-1-4-1-گفتار اول: شخص حقوقی محتاط.

1-1-4-2-گفتار دوم: شخص حقیقی محتاط.

1-1-4-1-1-بند نخست: معیارهای احتیاط در فقه.

1-1-4-1-2-بند دوم : معیارهای احتیاط در کامن لا.

1-1-5-مبحث پنجم: احتیاط به‌مثابه‌ی رفتاری زنانه.

1-2-بخش دوم: بی احتیاطی.

1-2-1-مبحث اول: نقش اراده در بی احتیاطی و تفکیک آن از عمد، بی پروایی و بی احتیاطی آشکار.

1-2-2-مبحث دوم : شرایط و عناصر بی احتیاطی.

1-2-2-1-گفتار نخست: شرایط وجود بی‌احتیاطی.

1-2-2-2-گفتار دوم : شرایط ایجاد بی احتیاطی.

1-2-3-مبحث سوم: عناصر بی احتیاطی.

1-2-3-1- گفتار نخست:عنصر معنوی..

1-2-3-2-گفتار دوم: عنصر مادی..

1-2-4-مبحث چهارم: نظرات پیرامون بی‌احتیاطی.

1-2-5-مبحث پنجم : ضابطه‌های بی‌احتیاطی.

1-2-5-1-گفتار نخست: معیار عینی.

1-2-5-2-گفتار دوم : معیار شخصی.

1-3-بخش سوم : مفاهیم مرتبط با بی‌احتیاطی.

نقش بی احتیاطی در مسئولیت مدنی

3-1-بخش نخست: بی‌احتیاطی خوانده

3-1-1-مبحث نخست: عوامل رافع مسئولیت در بی احتیاطی در مسئولیت مدنی .

3-1-2-مبحث دوم: اثر جبران خسارت بر ترغیب خوانده به رعایت احتیاط.

3-2-بخش دوم: بی‌احتیاطی خواهان.

3-2-1-مبحث نخست: تأثیر بی‌احتیاطی خواهان بر مسئولیت خوانده

3-2-1-1-گفتار نخست: در حقوق کامن لا.

3-2-1-2-گفتار دوم: در فقه.

3-2-2-مبحث دوم: حوادث دوطرفه و نقش آن‌ها در ترغیب طرفین به رعایت احتیاط.

منابع بی احتیاطی در مسئولیت مدنی

بی احتیاطی در مسئولیت مدنی

با توجه به نوشته‌های پیشین دانستیم بی­احتیاطی یکی از عوامل به وجود آمدن مسئولیت است. اعم از کیفری و مدنی. در حقوق ایران بی­احتیاطی زیرمجموعه‌ی موارد تقصیر قرارگرفته است و در حقوق انگلستان خود، دستگاه حقوقی جداگانه ایست که آن را negligence می‌خوانند. در حیطه‌ی مسئولیت مدنی تفکیک بی‌احتیاطی از سایر واژه‌های مرتبط کاری سخت و بعضاً امکان‌ناپذیر به نظر می‌رسد. برای مثال برخی حقوقدانان بین واژه‌ی مسامحه و بی­احتیاطی تفکیکی قائل نیستند و هر دو را یکی می‌پندارند. با اینکه مسامحه نیز مانند عمد به ‌روشنی تعریف‌نشده است، از مفاد م 12 قانون مسئولیت مدنی می‌توان آن را استنباط کرد که عبارت است از: «رعایت نکردن تمام احتیاط‌ها که اوضاع ‌و احوال قضیه ایجاب می‌نموده»[1].

عدم مهارت که یکی از وجوه دیگر تقصیر است نیز در مسئولیت مدنی با بی­احتیاطی می‌تواند همخوانی داشته باشد. به‌ این ‌ترتیب که وقتی شخصی با عدم مهارت لازم دست به انجام کاری می‌زند، این کار بی احتیاطی در مسئولیت مدنی از جانب خود عامل است. بی‌مبالاتی نیز در مسئولیت مدنی تفاوتی با بی­احتیاطی ندارد و می‌توان هر دو را یکسان دانست.

عدم رعایت نظامات دولتی اما موضوعاً با موارد گفته ‌شده متفاوت است. چرا که وقتی شخصی بدون توجه به رعایت نظامات دولتی فعل یا ترک فعلی را انجام می‌دهد، خود آن عمل بی­احتیاطی خواهد بود، فارغ از چگونگی عملکرد فاعل آن. مثلاً اگر فردی از چراغ‌ قرمز عمداً عبور کند، مردم وی را فردی بی‌احتیاط می‌دانند، هر چند او در عبور از چراغ‌ قرمز همه‌ی استعداد خود را بکار گرفته باشد. البته از اصطلاح نظامات دولتی پر واضح است که ضابطه‌ی تشخیص عدم رعایت نظامات دولتی با بی­احتیاطی متفاوت است. چرا که در اولی تنها قوانین و مقررات ضابطه ی تشخیص‌اند و در بی‌احتیاطی عرف نیز به‌ عنوان ضابطه به کار می‌رود.

بی­احتیاطی کامن لا از واژه لاتین گرفته ‌شده است. بی­احتیاطی در بسیاری موارد وسعت شبه جرم را دارد، چرا که هر دو مورد عنوان خساراتی هستند که در اثر بی‌دقتی به وجود آمده‌اند و نه عمد؛ بنابراین بسیاری تفاوتی بین بی­احتیاطی آشکار و یا بی‌پروایی ـ آنجا که مربوط به شبه جرم ـ است قائل نیستند.

دکتر فین من (feinman) در کتاب حقوق -101 negligence را این‌گونه تعریف می‌کند: «هسته اصلی بی احتیاطی در مسئولیت مدنی این است که مردم باید در زمان ارتکاب افعال خود دقت معقول که لازمه‌ی انجام آن‌هاست را به کار بگیرند»[2]. با توجه به این تعریف می‌بینیم negligence در حقوق غرب بسیار با تعریف قانون مدنی از تقصیر، شبیه است: «تقصیر اعم است از تفریط و تعدی».

شبه جرم در کامن لا نوعی خطای مدنی است[3]. این شاخه از حقوق برآیند مصوبات قانونی و پرونده‌های مطروحه در رویه‌های قضایی انگلستان بوده است. شبه جرم برخلاف جرم که از طریق نهادهای عمومی و دولتی تعقیب می‌شود توسط اشخاص حقیقی پیگیری می‌گردد. واژه tort خود از واژه‌ی لاتین torque به معنی خطا استنباط شده است.

با این‌ وجود باید این نکته را ذکر کرد که tort در کامن لا اساساً به دو دسته‌ی intentional tort (شبه جرم عمدی) و negligence tort (بی‌احتیاطی) تقسیم می‌شود. برای مثال حمله‌ی تهدید آمیز[4] نوعی شبه جرم عمدی است؛ اما اگر همین حمله به ضرب ‌و جرح[5] منتهی شود، جرم است و زیر مجموعه‌ی حقوق کیفری قرار می‌گیرد.

negligence tort اما بیشتر در حقوق کامن لا مورد بحث و مداقه قرارگرفته است. بی‌احتیاطی تنها وجه­ی مدنی دارد و باعث ایجاد مسئولیت مدنی می‌شود. با توجه به مباحث گفته ‌شده نتیجه می‌گیریم بی­احتیاطی هرچند با شبه جرم دقیقاً هم‌معنی نیست و زیر مجموعه‌ی آن محسوب می‌شود، اما بازه‌ی بسیار وسیعی از حقوق شبه جرم را به خود اختصاص داده است.

بی احتیاطی در مسئولیت مدنی

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مأخذ بی احتیاطی در مسئولیت مدنی

1. آخوندی، محمود. آیین دادرسی کیفری. جلد 1، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم(1372).
2. ابدالی، مهرزاد. «بررسی جایگاه عنصر معنوی در مسئولیت مدنی با رویکرد تطبیقی»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره دوم، 1(بهار و تابستان 1389).
3. اردبیلی، محمدعلی. حقوق جزای عمومی. تهران، میزان، چاپ سوم (1381).
4. ارگانی بهبهانی، محمود. وسوسه و وسواس در اسلام. قم، نشر مجمع ذخایر اسلامی، چاپ اول (1377).
5. ال. هولمز، رابرت. مبانی فلسفه اخلاق. ترجمه مسعود علیا، تهران، انتشارات ققنوس، چاپ دوم (1389).
6. امامی، حسن. حقوق مدنی، جلد 4، تهران، اسلامیه، چاپ دوم (1362).
7. امیر ارجمند، اردشیر. «تقصیر در حقوق مسئولیت مدنی دولت»، زرگوش، مشتاق، تحقیقات حقوقی، 49 (بهار و تابستان 1388).
8. بادینی، حسن. فلسفه­ی مسئولیت مدنی. تهران، سهامی انتشار، چاپ اول (1384).
9. بادینی،حسن. «نگرشی انتقادی به معیار انسان معقول و متعارف برای تشخیص تقصیر در مسؤولیت مدنی»، فصل نامه ی حقوق، مجله­ی دانشکده­ی حقوق و علوم سیاسی، دوره ی 40، 1( بهار 1389).
10. بشیریه، حسین. تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم. تهران، نشر نی، چاپ نهم (1389).
11. …
12. …

بی احتیاطی در مسئولیت مدنی