تعریف جرایم سایبری و جرایم مرتبط با آن و بررسی قوانین سایبری در حقوق جزای ایران

جرایم سایبری و قوانین سایبری

در این مقاله قصد داریم تمامی مصادیق تعریف جرایم سایبری و جرایم مرتبط با آن و بررسی قوانین سایبری در حقوق جزای ایران را خدمت شما عزیزان در 90 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع لاتین و فارسی بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

فهرست مطالب

گفتار اوّل: فضای سایبری و ارتباط شبکه های اطلاع رسانی.. 1

مبحث دوم: مزیت ها و محدودیت های فضای سایبری.. 3

فصل اول: 5

تعریف جرایم سایبری.. 5

و جرایم مرتبط با آن.. 5

طرح بحث: 6

مبحث اوّل: جرایم سایبری و ویژگی آن. 6

گفتار اول:تعریف جرم سایبری.. 8

گفتار دوّم:جرم سایبری و جرایم مرتبط با آن. 10

گفتار سوم :ویژگی های جرایم سایبری.. 11

مبحث دوّم: سیر تاریخی جرایم سایبری.. 13

گفتار اوّل: سیر تاریخی جرایم سایبری در نظام بین الملل. 13

گفتار دوم: سیر تاریخی جرایم سایبری در حقوق جزای ایران. 16

گفتار سوم: جرایم سایبری و وضع قوانین مربوط به آن. 17

مبحث سوم : سیاست جنایی مقابله با جرایم سایبری .. 19

گفتار اوّل: سیاست جنایی ماهوی.. 20

گفتار دوّم :سیاست جنایی پیشگیرانه. 22

گفتار سوم:سیاست جنایی شکلی.. 23

فصل دوم: 25

بررسی قوانین سایبری.. 25

در حقوق جزای ایران.. 25

طرح بحث: 26

مبحث اوّل: مصادیق جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی.. 27

گفتار اوّل:دسترسی غیر مجاز. 28

الف- رکن قانونی.. 29

ب- رکن مادی.. 30

1-                 مرتکب جرم. 30

2-                 رفتارمادی فیزیکی.. 30

3-                 شرایط و اوضاع و احوال لازم. 30

ج- رکن روانی.. 31

گفتار دوّم:جاسوسی سایبری.. 31

الف- رکن قانونی.. 34

ب- رکن مادی.. 35

1-                 مرتکب جرم. 35

2-                 رفتار مادی فیزیکی.. 35

3-                 شرایط و اوضاع احوال لازم. 37

ج- رکن روانی.. 37

گفتار سوم: جعل سايبري.. 37

الف- رکن قانونی.. 39

ب- رکن مادی.. 40

1-                 مرتکب جرم. 40

2-                 رفتار مادی فیزیکی.. 40

3-                 شرایط و اوضاع و احوال لازم. 40

ج- رکن روانی.. 41

مبحث دوّم: مصادیق جرایم علیه اموال و مالکیت.. 42

گفتار اوّل:سرقت سایبری.. 42

الف- رکن قانونی.. 44

ب- رکن مادی.. 44

1-              مرتکب جرم. 44

2- رفتار مادی فیزیکی.. 44

3- شرایط و اوضاع و احوال لازم. 44

ج- رکن روانی.. 45

گفتار دوّم: کلاهبرداری سایبری.. 45

الف- رکن قانونی.. 47

ب- رکن مادی.. 47

1- مرتکب جرم. 47

2- رفتارهای مادی فیزیکی.. 47

3- شرایط و اوضاع و احوال لازم. 48

ج- رکن روانی.. 48

مبحث سوم: مصادیق جرایم علیه اشخاص… 50

گفتار اوّل: هتک حیثیت.. 50

الف- رکن قانونی.. 51

ب- رکن مادی.. 52

1-                 مرتکب جرم. 52

2-                 رفتار مادی فیزیکی.. 52

3-                 شرایط و اوضاع و احوال لازم. 52

ج- رکن روانی.. 53

گفتار دوّم: نشر اکاذیب.. 53

الف- رکن قانونی.. 53

ب- رکن مادی.. 54

1-                 مرتکب جرم. 54

2-                 رفتار مادی فیزیکی.. 54

3- شرایط و اوضاع و احوال لازم. 55

ج- عنصر روانی.. 55

فصل سوم : 57

تأثیر تهديدات مرتبط با جرایم سایبری بر امنیت ملی.. 57

طرح بحث: 58

مبحث اوّل: ماهیت تهدیدات سایبری.. 60

گفتار اوّل: تعریف تهدیدات سایبری.. 60

گفتار دوّم:ویژگی های تهدیدات سایبری.. 62

گفتار سوم: انواع تهدیدهای سایبری.. 63

الف – ترورسیم سایبری.. 64

ب- جنگ سایبری.. 65

ج- اخلال سایبری.. 66

ه- خرابکاری سایبری.. 67

مبحث دوّم: ماهیت متفاوت امنیت.. 68

گفتار اوّل: تعریف و ویژگی های امنیت ملی.. 68

گفتار دوّم :ساختارهای امنیتی.. 70

گفتار سوم: رویکردهای متفاوت به امنیت ملی.. 73

مبحث سوم:تأثیر تهدیدات سایبری بر امنیت ملی.. 75

گفتار اوّل: رویکردهای متفاوت به تهدیدات سایبری.. 75

گفتار دوّم: قدرت در عصر اطلاعات.. 77

گفتار سوم:امنیت در عصر اطلاعات.. 78

منابع و مآخذ: 80

جرایم سایبری و ویژگی آن

امروزه نقش اصلی اینترنت را می توان در انقلاب اطلاعات در عصر صنعت و تکنولوژی و نیازهای جامعه بشری به اینگونه پیشرفت ها و تأثیرات آن بر زندگی انسان ها دانست.

«از جمله مزایای اینترنت می توان به قابلیت های تراکم اطلاعات و فرآیندها، قابلیت دستیابی به سیستم های کامپیوتری، اینترنت و تجارت الکترونیک، اینترنت گنجینه اطلاعاتی و تبادل فرهنگ ها را نام برد.» (باستانی 1390، 41)

درکنار مزایایی که اینترنت به عنوان یک شبکه  بین المللی دارد باید، معایب و مشکلاتی را که بوجود آورده است برشمرد. برهمین اساس می توان، بوجود آمدن زمینۀ مناسب برای ارتکاب جرایم مرتبط با کامپیوتر را نام برد. مانند جرایم اینترنتی، جرایم سایبری،جرایم مالتی مدیا(چند رسانه ای).

«جرایم اینترنتی می تواند نقض حق مالکیت معنوی، نقض حق اختراع، ربودن اسرار تجاری و غیره باشد. این جرایم، همچنین شامل حمله عمدی به رایانه ها به منظور مختل کردن آن ها و یا کپی از اطلاعات طبقه بندی شده می شود. تحلیل گران هزینه جرایم اینترنتی رابرای صنعت جهانی بیش از هزارمیلیارد دلار در موارد نقض مالکیت فکری واز دست دادن اطلاعات تخمین زده اند. بیشترمجرمان اینترنتی ازمجازات فرارمی کنند. این فعالیت پر سود و اغلب بودن مجازات، در واقع تهدیدی برای امنیت ملی به شمار می آید. » (خلیلی پور و نورعلی وند ، 173)

امروزه با تحول و پیشرفت در زمینه ارتباطات واطلاعات بسیاری از جرایم سنتی نیز به جرایمی تبدیل شده اند که توسط رایانه ودر محیطی غیرفیزیکی به وقوع می پیوندند.و جرایم سایبری نامیده می شوند.

برخلاف جرایم کلاسیک که درآن زمان ومکان وقوع جرم مشهود می باشند. در جرایم سایبری زمان ومکان وقوع جرم به آسانی قابل شناسایی نمی باشد وهمین امر سبب شده است که هکرهابه وسیله رایانه ها وابزارهای الکترونیک به راحتی بازیرپاگذاشتن حریم شخصی افراد اطلاعات شخصی قربانیان را موردهدف انواع مختلفی از جرایم سایبری قراردهند.

جرایم سایبری را می توان یکی از جرایمی دانست که به سرعت رو به رشد است و تعداد مرتکبین اینگونه جرایم در حال افزایش می باشد. همانطور که انسان  ها در زندگی خود بدنبال پیشرفت علمی در رشته های مختلف می باشند در زمینـۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز هر روز بر تعداد استفاده کنندگان از اینترنت نیز افزوده می شود و بر سطح علمی خود در زمینۀ نحوۀ استفاده ازاین فن آوری جدید ارتباطات می افزایند.

هرچه وابستگی انسان  ها به استفاده از رایانه بیشتر شود، به همان میزان بر جرایم مرتبط با رایانه نیز افزوده خواهد شد. ازآنجا که جرم سایبری یک مسئله اجتماعی، عاری از خشونت هایی است که ممکن است در جرایم سنتی وجود داشته باشد، و دارای ماهیت اقتصادی است، به تعریف و شناخت جرایم سایبری و جرایمی که می تواند به نحوی با آن مرتبط باشد خواهیم پرداخت.سپس ویژگی های اینگونه جرایم را بیان می نماییم.

تعریف جرم سایبری

واژه سایبر ریشه یونانی دارد که در لغت به معنای «هنر حکومت کردن» و در فرهنگ لغت به معنای «کامپیوتر»است. (wikipedia cybercrime) اگر چه کلمات بیشماری وجود دارد که ریشه سایبر دارد ولی بیشترین کلمه ای که با این واژه در ارتباط است واژه جرایم سایبری می باشد.

«امروزه در کنار کاربردهای فراوانی که برای اینترنت وجود دارد می توان یک کاربرد اساسی آنرا نام برد و آن بوجود آمدن یک دنیای مجازی در کنار دنیای واقعی است که جرایم مختلفی نیز دراین جهان بوقوع می پیوندد، جرایم سایبری نسل سوم جرایم رایانه ای هستند که جرایم سایبری نامیده می شود.چنانچه کنوانسیون اروپایی جرایم رایانه ای را به عنوان یکی از زیر مجموعه های جرایم سایبری آورده است. » (جاویدنیا1388،128)

جرم سایبری را می توان از نوع جرایم سنتی دانست که با دانش پیشرفته و با استفاده از کامپیوتر به وقوع می پیوندد و بر خلاف جرایم سنتی که مجرم باید در محل وقوع جرم حضور داشته باشد و جرم دریک دنیای واقعی رخ می دهد، نیاز به حضور شخص در محل وقوع جرم نمی باشد و جرم دریک دنیای مجازی اتفاق می افتد و به راحتی توسط مأموران دستگیر نخواهند شد و به دور از چشم قانون و پلیس مرتکب اینگونه جرایم می شوند، پلیس نیز در زمینه تعقیب و کشف اینگونه جرایم نیاز به آشنایی با رایانه است.

«درحالی که جرم سایبری به جرم قابل ارتکاب در محیط مجازی اینترنت و مخابرات گفته می شود و از جرم اینترنتی عام تر است و علاوه بر اینکه شامل جرایم مخابراتی می شود، می تواند به جرایم علیه نرم افزارهای یک رایانه که به صورت مجازی در سامانه رایانه ای قرار دارد نیز تسری داده شود و به همین دلیل در مقررات کشورها و اسناد بین المللی به ویژه کنوانسیون جرایم قابل ارتکاب در محیط سایبر مصوب سپتامبر 2001 بوداپست از عنوام«جرم سایبری» استفاده شده و به دلیل رواج روز افزون، کشورهایی مانند استرالیا نیز این عنوان را در قوانین کیفری خود وارد کرده اند»(پاکزاد 1390، 110)

ویژگی های جرایم سایبری

شناخت ویژگی های جرایم سایبری راهی آسان و مطمئن جهت شناخت ماهیت اینگونه جرایم می باشد و می تواند کمک مؤثری برای مقابله با مشکلات ناشی ازاین جرایم  باشد. دراین محیط کاربران می توانند به هرگونه خدمات اطلاعاتی الکترونیکی دستیابی پیدا کنند، بدون در نظر گرفتن اینکه این اطلاعات و خدمات در کدام نقطه دنیا واقع شده است. محیط سایبر زمینه فعالیت های اقتصادی مهم و ابزار ضروری برای انجام کلیه معاملات تجاری در سطح بین المللی و فراملی بدون دخالت مستقیم بشر را فراهم آورده است.

با توجه به گستردگی جرایم اینترنتی، در فضای سایبر و مجازی اینترنت همانند فضای واقعی جهان خارجی انواع جرایم و جنایات مانند کلاهبرداری،تخریب و اختلال در داده ها ،جعل،جاسوسی وغیره اتفاق می افتد که این جرایم ویژگی های خاص خود را دارد. پس می توان گفت که تقریباً تمامی جرایمی که درجهان فیزیکی رخ می دهد، در جهان مجازی نیز به وقوع می پیوندد ولی وجه تمایز اینگونه جرایم در سرعت و سهولت ارتکاب اینگونه جرایم می باشد.یعنی به دلیل امکانات و فناوری های پیشرفته و تکنولوژیهای ارتباطی جرایم سایبری به آسانی رخ می دهد. از دیگر ویژگی های جرایمی که در محیط سایبر رخ می دهد به بقایای آثار مجرمانه اشاره داشت.

در جرایم سایبری برخلاف جرایم سنتی و کلاسیک می باشد. درجرایم کلاسیک مجرم به صورت آنی مرتکب جرم شده یعنی جرمی را در لحظه ای مرتکب می شود ولی آثار و بقایای آن به صورت مستمروجود دارد .بلکه فضای سایبر بدلیل ویژگی خاص خودیعنی فنی بودن و خودکار بودن  امکان باقی ماندن جرم برای تقریباً مدت زمان طولانی وجود دارد.

«از جمله چالشهای پی چوبی فعالیت های مجرمانه در حوزه محاسبات، گستره تحصیل کلیه ادله است. ازجمله عواملی که درایجاد چالش ها نقش دارند عبارتند از:

نخست اینکه ماهیت توزیعی شبکه ها موجب توزیع صحنه های جرم شده مشکلات عملی و صلاحیتی را بوجود آورده است. به عنوان مثال در اکثر موارد امکان جمع آوری ادله از رایانه ای واقع در مکآن های مختلف فراهم نیست، بلکه پیچیدگی اینکار فقط در جرایم مهم قابل اجرا می باشد.

دوم داده های دیجیتال به راحتی قابل حذف و یا تغییرند، لازم است هرچه سریعتر جمع آوری و نگهداری شود .

سومین عامل که دراین فرآیند نقش ایفا می کند حوزه گسترده تخصصی فنی است که در زمان مواجه شبکه ها به افعال مجرمانه به آن نیاز می شود. »( زندی 1389، 60)

جرایم سایبری به عنوان نسل سوم از جرایم را شامل می شود که تلاشهایی در جهت شناسایی اینگونه جرایم و ویژگی های خاص آن در سطح بین المللی صورت گرفته است که در نتیجه موجب تدوین قوانین مخصوص دراین رابطه شده است . (شيرزاد 1388، 109)

جرایم سایبری و وضع قوانین مربوط به آن

با توجه به استفاده روز افزون از کامپیوتر امروزه با اینکه عمر چندانی از تاریخ ورود رایانه به ایران نمی گذرد ولی چالش های مختلفی را برای حقوق جزا و رشته های آن بوجود آورده است. باتوجه به اینکه از عمر جرایم سایبری بیش از دوهه نمی گذرد این جرایم سبب ایجاد چالش در رشته های مختلف حقوق جزا و در نهایت آیین دادرسی کیفری را دچار تحولاتی ساخته است .استفاده از رایانه سبب رشد سریع جرایم شده است .

از نیمه دوم دهه 1370 و بالاخص از ابتدای دهه 1380 که استفاده از رایانه های شخصی توسط سازمان های اداری و مؤسسات خصوصی و افراد حقیقی گسترش یافته دسترسی به خدمات متعدد اینترنت امکان پذیر شده است. ارتکاب جرایم رایانه ای نیز از رشد نسبتاً سریعی برخوردار بوده است. جرایم مختلفی مانند اهانت و افترا نسبت به اشخاص حقیقی و حقوقی، اشاعه فحشا و منکرات و انتشار عکس ها و تصاویر و مطالب خلاف عفت عمومی از جمله جرایمی هستند که بعد از فراهم شدن امکان استفاده از خدمات اینترنت به وقوع پیوسته اند.

قانونگذار باالحاق تبصره 3 به ماده 1 قانون مطبوعات در سال 1379 مقرر داشت «کلیه نشریات الکترونیکی مشمول مواد این قانون است ».و بالاخره قانونگذار تصمیم به وضع قانون جرایم سایبری در سال 1388 نمود.

در کشورهای پیشرفته به دلیل استفاده بسیار بالا از اینترنت در زمینه مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و نفوذ افراد در داده ها و اطلاعات خصوصی و تخریب اطلاعات دولت ها  از مدتها قبل درصدد تلاش جدی جهت مقابله با اینگونه جرایم بوده اند و مجازاتهایی را وضع نموده اند. (شيرزاد 1388، 117)

جاسوسی سایبری

امروزه با توجه به نقش و کارکرد کامپیوتر در زندگی انسان  ها و ورود آن به زندگی بشر سبب شده است که اطلاعاتی به عنوان اسرار در زمینه های سیاسی، اجتماعی ، اقتصادی در آن نگهداری و ذخیره شود که افشای این اسرار لطمات جبران ناپذیری را برای امنیت کشور داشته باشد.

جاسوسی رایانه ای  علی رغم جاسوسی سنتی به صراحت در قانون مجازات اسلامی بیان شده است. مواد 3 تا 5 قانون جرایم رایانه ای به موضوع جاسوسی اختصاص داده شده است.

قانونگذار ایران نیز ماده3 قانون جرایم رایانه ای را به جرم جاسوسی رایانه ای اختصاص داده است. ازنظرماهیت تفاوتی بین جاسوسی سایبری وجاسوسی کلاسیک وجود ندارد ودرهر دونوع جاسوسی مرتکب درجهت کسب اطلاعات می باشدوتنها تفاوت بین این دونوع جاسوسی دراستفاده از رایانه می باشد وآن هم به دلیل الکترونیکی شدن فعالیت ها درجهت کسب اطلاعات مختلف است.

جرم جاسوسی سایبری از لحاظ انجام عملیات نظیر جاسوسی به شیوه سنتی و کلاسیک می باشد. در هر دو نوع از جاسوسی هدف و انگیزه مرتکب یکسان است، تنها طرق و شیوه ی دستیابی به این انگیزه متفاوت است یعنی در جاسوسی سایبری از طریق سامانه های الکترونیکی و رایانه ای به این اهداف دسترسی پیدا می کنند.(ادامه در فایل)

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

 نمونه ای از منابع و مآخذ:

1. آشوری، محمد. (1386). آیین دادرسی کیفری . تهران: انتشارات سمت.
2. اردبیلی، محمد علی . (1388). حقوق جزای عمومی. تهران: نشرمیزان.
3. استیون واف هلپین، ادواردوهوسکینز. (1386) حقوق بشر واینترنت. ترجمه زمانی، دکتر سید قاسم وبهراملو، مهناز. انتشارات خرسندی.
4. باستانی، برومند. (1390). جرائم کامپیوتری و اینترنتی جلوه ای نوین از بزهکاری. تهران: انتشارات بهنامی.
5. بشیری، عباس.و پور رحیم، مریم . (1390). اسرار تجاری الکترونیکی کاربردی در قانون تجارت الکترونیک ایران . تهران: انتشارات جاودانه.
6. بوزان، بری. (1387). مردم – دولت ها وهراس. ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی .تهران.
7. پاپ، دانیل. س و آلبرتس، دیوید. س . (1385).گزیده ای از عصراطلاعات، الزامات امنیت ملی در عصر اطلاعات . ترجمه علی علی آبادی و رضا نخجوانی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
8. پاکزاد، بتول. (1390). تروریسم سایبری ؛ تهدیدی نوین علیه امنیت ملی . تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی- دفتر گسترش تولید علم.
9. تریف، تری. (1383). مطالعات امنیتی نوین . ترجمه علیرضا طیب ووحیدبزرگی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی .
10. جاویدنیا، جواد . (1388). جرایم تجارب الکترونیکی . تهران: انتشارات خرسندی.
11. https://defapress.ir/
12. …
13. …