ادبیات و مبانی نظری فساد اداری و فساد

  فساد اداری

ادبیات و مبانی نظری فساد اداری

مروی بر تحقیقات انجام شده

2-1- مقدمه

2-2- مبانی نظری پژوهش

2-3-معرفی فساد اداری

2-4-سطوح فساد اداری

2-5-انواع فساد

2-5-1-فساد سیاسی

2-5-2-فساد اقتصادی

2-5-3- فساد اداری یا سازمانی

2-6- تبیین علل موجبه فساد

2-6-1- رویکرد علمی

2-6-2- رویکرد تجربی

2-6-3- رویکرد ارزشی

2-6-4- رویکرد تطبیقی

2-7- تفاوت در دو جهان توسعه یافته و توسعه نیافته

2-8- سیاست هاس کلیدی در مبارزه با فساد اداری

2-8-1-رقابت در ارائه خدمات دولتی

2-8-2-تشکیل نهادهای مستقل مبارزه با فساد

2-8-3-اقدامات بین المللی مبارزه با فساد

2-9-پیشینه پژوهش

2-9-1- پیشینه پژوهش در ایران

2-9-2- پیشینه تحقیقات خارجی

منابع

فساد اداری

معرفی فساد اداری

در جوامع و فرهنگهای گوناگون هرمحقق و پژوهشگری که درباره موضوع فساد اداری به تحقیق پرداخته است برحسب نگرش و برداشتهای خاص،تعاریف گوناگونی از فساد به عمل آورده است .

ریشه این کلمه در لاتین به معنای شکستن است.بنابراین درفساد چیزی می شکند .یا نقض می شود، چیز ممکن است رفتاراخلاقی  یا شیوه قانونی یا غالبا مقررات اداری باشد. (محمدنبی،1380،ص 145) گونارمیردال[1] فساد را درمعنای وسیع تری مورد مطالعه قرارداه است. به نظر وی فساد  گوناگون به تمام اشکال  انحراف یا اعمال قدرت شخص استفاده نامشروع از مقام وموقعیت شغلی قابل اطلاق است (الوانی، 1379،ص 44)

فساد طبق تعریفی که درفرهنگ وبستر امده است عبارت است از پاداش نامشروع که برای وارد کردن فرد به تخلف از وظیفه تخصیص داده می شود. (محمدنبی،1380،ص 32) بانک جهانی و سازمان شفافیت بین الملل،فساد را سوء استفاده از اختیارات دولتی جهت کسب منافع شخصی می دانند که این تعریف مورد توافق عمومی در جهان است. بدین ترتیب فساد در حقیقت رفتار منحرف شده از ضوابط و وظایف رسمی یک نقش عمومی ،بنا به ملاحظات خصوصی یا ملاحظات قومی و منطقه ای است.(هیوود،1381،ص 475) در فرهنگ لغت معین فساد اداری به معنی تباهی،خرابی، آشوبب،بزه کاری وظلم آمده است.

ویتا تانزی صاحب نظر در مباحث فساد تعریف متفاوتی از فساد ارائه کرده است که آن را در چهارچوب فرآیند تصمیم گیری کارکنان وسیاستگذاران دولتی تبیین مینماید. او معتقد است که مسئول و کارگذاردولت هنگامی مرتکب فساد میشود که در اتخاذ تصمیمات اداری، تحت تاثیر منافع شخصی و شرایط خانوادگی و دلبستگی ههای  اجتماعی قرار گرفته  باشد. این تعریف درخصوص کشورهای در حال توسعه بیشتراز کشورهای صنعتی مصداق دارد،چرا که در این کشورها روابط اجتماعی و خانوادگی بسیار بالایی وجود داردو هرفرد موظف است تا درحد مقدور به خویشاوندان و نزدیکان خود کمک کند.(الوانی، 1380،ص 45)

ادامه معرفی فساد اداری

اما برای شروع کار ما به تعریفی که بارویکرد این تحقیق که یک رویکرد مدیریتی به موضوع فساد اداری است همخوانی بیشتری دارد اشاره میکنیم. طبق این تعریف،فساد رفتاری منحرف شده از وظایف رسمی یک نقش عمومی،به علت ملاحظات خصوصی و دستاوردهای پولی وشغلی است.(هیوود،1383،ص 475) در حال حاضر فساد یکی از مسائل مبتلا به اکثر کشورهای جهان است. مطالعه تاریخ تمدنهای قدیم مانند ایران،یونان،رم وچین که در این تمدنها که فساد اداری رایج بوده و نابسامانی های بسیاری برای جوامع بشری به دنبال داشته است به گونه ای که منشاء  برخی از جنگها، سقوط حکومتها و درهم ریختن جوامع از فساد بوده است در مجموع فساد اداری در کنار بقیه عوامل از علل مهم فروپاشی تمدن هاست.

به اعتقاد اکثر متفکران فساد یک بیماری انکار ناپذیر در همه حکومت هاست و مختص یک قاره ،منطقه،یا قوم ی خاص نمی باشد. فساد در رژیمهای دموکراتیک و دیکتاتوری،اقتصادهای سرمایه داری و فئودال نیز یافت می شود و آغاز اقدامات فساد آمیز مربوط به زمان حال نیست. بلکه تاریخ آن به قدمت جهان است. ازاین رو قدمت فساد به قدمت مفهوم دولت است.در واقع هرجا که قدرت و ثروت متمرکز می شود و هر جا دولتی وجود دارد، فساد نیز وجود دارد.(ربیعی،1383،ص15)

بدین ترتیب اصطلاح فساد اداری که آن را دربرابر سلامت اداری به کار می برند، مدت زیادی است که مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران مختلف سازمانی قرار گرفته و آنها تلاش کرده اند با ارائه تعاریفی منطبق با اصول سازمانی در جهت رفع آن گام بردارند که وجه اشتراک اغلب تعاریف ارائه شده درباره فساد در دستگاه های دولتی را می توان مصادیقی همچون رشوه ،اختلاس و سوءاستفاده از موقعیت های شغلی برای نفع شخصی ، کلاهبرداری،پارتی بازی،بی عدالتی، ایجاد نارضایتی برای ارباب رجوع، سرقت امووال و دارائیهای سازمان، فروش اطلاعات محرمانه سازمان به دیگران و نظایر آن چه به صورت فردی یا گروهی و سازمان یافته پدیدار می گردد، داشت.

سطوح فساد

فساد عمدتا در دو سطح صورت میگیرد.

سطح اول، مفاسدی است که عمدتا با نخبگان سیاسی مرتبط بوده و کارکنان عالی رتبه و مقامات ارشد دولت ها درگیر این نوع فساد هستند.تعبیر “فساد بالا نشینان یقه سفید” را در این سطح می توان به کار برد.

سطح دوم، میان کارمندان رده پایین است که در این نوع مفاسد، رشوه های عمومی وکارسازی های غیرقانونی صورت می گیرد. فساد در سطح دوم عمدتا با بخش خصوصی و جامعه درگیر و در ارتباط است- فساد اداری .(ربیعی،1383،ص 21)

 انواع فساد

طبقه بندی ها و دسته بندی گوناگونی از فساد وجود دارد در این رابطه می توان به فساد سوداگرانه و غاصبانه (که اولی به توافق دوجانبه بین دهنده و گیرنده مربوط می شود که هر دو طرف فعالانه و  به نفع متقابل آن را دنبال می کنند، در حالی که دومی نوعی حالت اجبار و اضطرار دارد که معمولا برای اجتناب از نوع صدمه ای که ممکن است به دهنده یا نزدیکان او وارد آید صورت می گیرد ) و مواردی دیگر که در ادامه می اید اشاره داشت.

فساد آشنا پرورانه که به نصب غیرقابل توجیه دوستان یا خویشاوندان به مناصب دولتی با نشان دادن رفتار تبعیض امیز به آنها اشاره دارد.

فساد خودزا، مستلیزم وجود فقط یک شخص است که چون از نتیجه خط مشی مفروضی قبلا آگاه بوده،از آن نفع می برد.

علاوه بر تقسیم بندیها ی فوق تقسیم بندی دیگر،فساد را به فساد تصادفی و نظام مند تقسیم نموده است. فساد اتفاقی مثل انجام خطا در بازی فوتبال است که داور با زدن یک ضربه مستقیم آن را جریمه می کند. اما فساد نظامند مثل تشویق خشونت در بازی فوتبال است. به طوری که بازی تغییر ماهیت ذاذه و به ضد بازی تبدیل می شود.

در یک تقسیم بندی کلی و جامع می توان فساد را به سه دسته اصلی : فساد سیاسی، فساد اداری و اقتصادی تقسیم نمود.

[1]– GonarMirdal

رویکردهای اساسی پیشگیری از بروز فساد

رویکرد علمی

بر مبنای این رویکرد، به مدد شاخه های علوم رایج، بویژه علوم انسانی، به شناخت چیستی پدیده فساد، چرایی بروز آن و چگونگی پیشگیری یا مبارزه با آن (بر اساس یافته های علمی) پرداخته میشود.

 رویکرد تجربی

اساس این رویکرد مبتنی بر تحقیقات صورت گرفته قبلی شامل افت و خیزهای، ضعفها و قوت های حرکتهای قبلی است تا با بهره گیری از تجربه های آنها در جهت پیشگیری از وقوع فساد گام بردارد.

رویکرد ارزشی

در این رویکرد با مراجعه به منابع اسلامی، مبانی و مصداقهای پیشگیری و مبارزه با پدیده فساد استنباط، استخراج و بهره برداری می گردد.

 رویکرد تطبیقی

این رویکرد، استفاده از تجربیات دیگر کشورها، سازمان های فرا ملی و منطقه ای و بین المللی را مورد توجه قرار می دهد.

سیاست های کلیدی در مبارزه با فساد

اولین گام در مبارزه با فساد، در نظر گرفتن یک اعتقاد بی رحمانه است که نباید تصور شود اشخاص بهره مند از قدرت، صادق قابل اطمینان هستند. لذا باید با اتخاذ یک سیاست کلیدی، اطمینان حاصل شود که فساد در یک بخش، دیر یا زود با مخالفت بخش دیگر حکومت که در برابر سوءاستفاده واکنش نشان می دهد، روبه رو خواهد شد.

به اعتقاد بانک جهانی، یک استراتژی موثر مبارزه با فساد بر اساس پنج عنصر کلیدی شکل می گیرد.

1-افزایش پاسخگویی سیاسی

2-تقویت مشارکت جامعه مدنی

3-ایجاد بخش خصوصی رقابتی

4-موانع نهادینه شده قدرت

5-بهبود و ارتقای مدیریت بخش دولتی[1]

مطالعه کشورهایی که در مسیر مبارزه با فساد گام نهاده اند، نشان می دهد که در یک طرح جامع، سه برنامه به موازات هم که به طور مکمل عمل می کند، قابل پیش بینی است:مقابله با فساد، پیشگیری، ارتقای فرهنگی.(ربیعی،1383،ص160

[1] – The world Bank Group,Amticorruption

تشکیل نهادهای مستقل مبارزه با فساد

ایجاد نهادهای مستقل برای پیگیری راهبردها و نظارت مستمر راهی قابل قبول و پیموده شده است.بسیاری از کشورها به منظور کشف، پیگیری و مبارزه با فساد، ادارات مستقلی ایجاد کرده اند. در برخی کشورها این ادارات هیچ گونه وابستگی اداری و مالی به قوه مجریه و حتی اداره پلیس ندارند و کلا مستقل عمل می کنند و در برخی کشورها نیز ادارات مبارزه با فساد در درون اداره پلیس یا شهرداری ها تشکیل شده اند.

وجود یک اداره مستقل برای مبارزه با فساد سبب انباشت تجربه و تخصصهای مورد نیاز شده و به مرور زمان کارایی این واحد در امر مبارزه با فساد افزایش می یابد و همچنین، استقلال این ادارات جلوی اعمال نفوذ مسئولان در تحقیقات آنها را خواهد گرفت. شایان ذکر است بدون استقلال کافی این نهادها ناموفق خواهند بود.(راغفر،1382،ص 312)

اقدامات بین المللی مبارزه با فساد

مهمترین اقدامات بین المللی مبارزه با فساد به شرح زیر می باشد.

معاهده سازمان کشورهای قاره آمریکا[1] (OAS):

معاهده کشورهای عضو علیه فساد مالی در کاراکاس ونزوئلا در 29 مارس 1996 تصویب شد و برنامه ای جامع جهت مبارزه با فساد در لیما پایتخت پرو در ژوئن 1977 ارائه گردید.

گروه کاری ضد ارتشاء در سازمان همکاری اقتصادی و توسعه[2] (OECD):

فعالیت سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در سال 1994 با تشویق اعضا برای لغو معافیت مالیاتی، ررشوه دادن و جرم شناختن رشوه خواری مقام های خارجی شروع شد.

اتحادیه اروپایی[3] (EU):

در 21 می 1997 کمسیون اروپا خط مشی واحدی را هماهنگ با شورا و پارلمان اروپا در مورد سیاست اتحادیه در مقابل فسادمالی اتخاذ کرد؛ مثل تصویب اصلاح تدارکات دولتی، حذف معافیت مالیاتی ارتشاء، تصویب اصل جرم شناختن فساد مالی کشورهای عضو و مقام های کمسیون اروپا و نظایر آن.

شورای اروپایی[4] (CE):

در این شورا برنامه مبارزه با فساد مالی در نوامبر 1996 تصویب شد.

[1]– The Organization of American Stste Convention

[2] – Working Group on Bribery

[3] – The Europen Union

[4] – The Council of Europe

فساد اداری

 جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید..

نمونه ای از منابع

• بهنام ف.1388.عوامل موثر بر گرایش کارمندان به فساد اداری(شهرستان اسفراین).پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت دانشگاه پیام نور تهران.
• جدی ح.1389.ریشه های فساد اداری و شیوه های مبارزه با آن.مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی،25: 30-63.
• چفره م.1376.تحقیقی در زمینه علل کجرویهای اداری ایران.پایان نامه دکتری،دانشگاه آزاد واحد علوم وتحقیقات تهران.
• حبیبی ن.1375.فساد اداری.چاپ اول.تهران:موسسه انشارات وثقی.
• خضری م.1386.نگاه نهادی به فساد اداری.مجله مطالعات راهبردی.28: 37-49.
• دانایی فر ح.1383.آیا فناوری اطلاعات فساد اداری را کاهش می دهد.فصلنامه مدرس علوم انسانی.2: 21-43.
• داود آبادی ع.1386.بررسی تاثیر،بازرسی اثربخش بر فساد اداری در گمرک جمهوری اسلامی ایران.پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران.
• ربیعی ع.1383. زنده باد فساد.چاپ سوم. تهران:انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.
• رزآکرمن س.1382. فساد ودولت:علل ونتایج و اصلاحات:دولت فساد و فرصت های اجتماعی.ترجمه ح عبدی.تهران.
• رفیع پور ف.1386.سرطان اجتماعی فساد.چاپ اول.تهران:شرکت سهامی انتشار.
• رهبر ف.1381.بازشناسی عارضه فساد مالی.چاپ اول.تهران:چاپ جهاد دانشگاهی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.
• زاهدی ش.1379. مدیریت فراملیتی و جهانی نگرش تطبیقی.تهران: انتشارات سمت.
• زاهدی ش،محمدنبی م،شهبازی م.1388. بررسی عوامل موثر بر فساد اداری(مطالعه موردی شهرداری تهران). پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد.
• سازمان امور مالیاتی.1390.نگاهی به طرح جامع مالیاتی.تهران:نشر اداره کل پشتیبانی.
• سرمد ز، بازرگان ع، حجازی ا.1381.روش های تحقیق در علوم رفتاری.تهران:انتشارات آگاه.
• …
• …

فساد اداری