صفر تا صد نگارش پیشینه تحقیق در پایان نامه + 1200 فایل نمونه پیشینه پژوهش
background of the research یا پیشینه تحقیق|پیشینه پژوهش
پیشینه تحقیق یکی از مهترین قسمت ها در فصل دوم پایان نامه و هر مقاله‌ی علمی است که به پژوهشگر اطلاعاتی جامع درباره موضوع تحقیق میدهد. پیشینه پژوهش با استفاده از منابع قابل اعتماد و مستند، گذشته و پیشینه پژوهشات قبلی و دستاوردها و نتایج اصلی در ابعاد موضوع را بررسی می‌کند. در اصل پیشینه پژوهش، میگوید که تا به الان چه محققانی در زمینه مورد بررسی چه نوع تحقیقاتی انجام داده‌اند و چه نتایجی از این تحقیقات به دست آورده‌اند.
نوشتن فصل دوم پایان نامه اهمیت زیادی دارد و باید با تکیه بر بهترین منابع تنظیم شود. همچنین مطالعه مبانی نظری (یا همان ادبیات مرتبط با موضوع) و پیشینه تحقیق ها معتبر تحقيق هم به همین اندازه مهم هستند و باید با بررسی منابعی نوشته شوند که قبلا تصویب شده‌اند. برای دسترسی به مبانی نظری و پیشینه تحقیق معتبر (بیش از 1800 فایل پیشینه پژوهش و مبانی نظری) (دسترسی به چند نمونه پیشینه تحقیق رایگان)، می‌توانید از بخش‌های مربوطه در سایت پایان باما استفاده کنید.
سرفصل های این مقاله:
- پیشینه تحقیق چیست؟
- چرا باید منابع مربوط به موضوع پایان نامه را بخوانیم؟
- اهمیت پيشينه پژوهش در تحقیقات علمی
- برای رسیدن به اهداف چه باید کرد؟
- انواع پیشینه تحقیق یا مرور متون گذشته
- بخش‌های مختلف پیشینه پژوهش
- چگونه منابع مورد نیاز برای پیشینه تحقیق را پیدا کنیم؟
- چگونگی شناسایی منابع عام جهت تدوین پیشینه پژوهش
- چگونگی شناسایی منابع تخصصی جهت تدوین پیشینه تحقیق
- روش‌های پیشینه یابی از منابع عام و تخصصی
- اصول تنظیم گزارش‌های مربوط به بررسی‌های پیشینه تحقیق
- مراحل نگارش صحیح پیشینه پژوهش
- نتیجه‌گیری
- منابع
پیشینه تحقیق چیست؟
برای ورود به بحث پیشینه پژوهش چیست؟ یا پیشینه تحقیق چیست؟ باید بدانیم که درباره چه مسئله صحبت می‌کنیم و یک تعریف مشترک از آن را در نظر بگیریم. در نظر داشته باشید که پیشینه تحقیق یا همان background of the research، یکی از بخش‌های حیاتی در هر تحقیق علمی است. این بخش به پیشینه و ادبیات تحقیق مربوط است و شامل مطالعه منابع مرتبط با موضوع تحقیق می‌شود. این کار ضروری است، زیرا محقق می‌تواند با مطالعه منابع مختلف، بینش عمیقی نسبت به جنبه‌های مختلف موضوع تحقیق پیدا کند و سرچشمه علوم را در پیشینه آنها کشف کند.
وقتی از پیشینه‌های معتبر تحقیق صحبت می‌کنیم، مجموعه‌ای از منابع را در نظر داریم که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با موضوع تحقیق ارتباط دارند. مطالعه منابع مرتبط با موضوع تحقیق به پژوهشگر کمک می‌کند تا ایده‌های خود را با توجه به پیشینه مطالعات، بهبود بخشیده و در نتیجه تحقیقات بهتری انجام دهد. به طور کلی، پیشینه‌های تحقیق یکی از موارد کلیدی برای دستیابی به نتایج دقیق و قابل قبول در هر پژوهشی است.
پیشینه تحقیق در پایان نامه
چرا باید منابع مربوط به موضوع پایان نامه را بخوانیم؟
در تحقیقات علمی، متغیرهای اساسی نقش مهمی در تعیین روابط میان پدیده‌ها و پارامترهای مورد بررسی دارند. این متغیرها به عنوان نقطه شروع برای تحلیل و تبیین روابط بین اجزای مختلف یک پدیده استفاده می‌شوند. پژوهشگر با مطالعه منابع، می‌تواند متغیرهای اساسی مورد نیاز خود را شناسایی کرده و سپس به بررسی سایر متغیرهای قابل ارتباط با آنها بپردازد.
در واقع باید بگوییم که مطالعه منابع به محقق کمک می‌کند تا با جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز، به دنبال راه‌حل‌های مناسب برای مسائل تحقیقی خود بگردد. همچنین، با توجه به تجربیات گذشته، پژوهشگر می‌تواند بهترین روش‌ها را برای تحقیقات خود انتخاب کند و در طرح تحقیقی مورد نظر، بهبودهای لازم را ایجاد کند.
· تعیین معانی و روابط بین متغیرها
یکی از جوانب مهم بررسی پيشينه تحقيق، تعیین معانی و روابط بین متغیرها است. بسیاری از متغیرها در ابتدا می‌توانند نامشخص و یا بی تأثیر به نظر بیایند، اما با مطالعه منابع و تحقیقات انجام شده، محقق می‌تواند آنها را مورد بررسی قرار داده، تعاریف و معانی آنها را به شکل روشن‌تری درک کند.
به طور کلی، مطالعه منابع یکی از مهم‌ترین مراحل تحقیقات علمی است که به پژوهشگران کمک می‌کند تا با تعیین متغیرهای اساسی و تعیین معانی و روابط بین آنها، به راه‌حل‌های مناسب برای مسائل خود برسند.
· مقایسه نتایج تحقیقات انجام شده با فرضیه‌های تحقیق جدید
مقایسه نتایج تحقیقات با فرضیه‌های تحقیق هم یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر پژوهش علمی است. مطالعه منابع قبلی، به عنوان مراجعی ارزشمند در تأیید و یا رد فرضیه‌های تحقیق شده، نقش مؤثری دارد. علاوه بر این، با مطالعه منابع نوشته شده قبل از بررسی‌های خودمان، می‌توانیم فرضیه‌های خود را با بینش بیشتر و توجه به مطالعات انجام شده در زمینه مورد نظر، بهبود بخشیم.
در پژوهش‌های علمی، پیشینه‌یابی یکی از مهم‌ترین اهداف است که در ادامه آن را بیشتر بررسی خواهیم کرد. اما در این بخش به این مسئله توجه داشته باشید که این کار، به محققان اجازه میدهد با دستیابی به جنبه‌هایی که پژوهش‌های قبلی به آنها توجه نکرده‌اند، جنبه‌های نوآورانه و تکاملی پژوهش خود را پیدا کنند. همچنین، با بررسی پیشینه تحقیق، محققان می‌توانند از روش‌های موفق پژوهش‌های قبلی بهره ببرند و از تکرار خطاهای گذشته جلوگیری کنند.
یکی دیگر از مهم‌ترین اهداف پیشینه‌یابی، پیدا کردن رابطه تحقیق با مطالعاتی است که در همان زمینه و توسط دیگران انجام شده است. این مورد هم به محققان این امکان را میدهد که با تلاش‌های علمی قبلی، پیوند ایجاد کرده و با گسترش پژوهش خود، مباحث علمی را توسعه داده و روند کلی بررسی آن موضوع را بهبود بخشند.
به طور خلاصه، مطالعه منابع و پیشینه‌یابی، از مؤثرترین ابزارهای پژوهش علمی هستند. پژوهشگران با این کار می‌توانند فرضیه‌های خود را با بررسی تحقیقات انجام شده در زمینه مورد نظر، بهبود بخشند و از تکرار خطاهای گذشته جلوگیری نمایند.
فواید بررسی پیشینه تحقیق
- درک بهتر مفاهیم کلیدی مسئله تحقیق و نتیجه و کمک به روشن شدن موضوع
- برقراری ارتباط بین تحقیق حاظر و تحقیقات پیشین
- آگاهی مناسب از یافته های تحقیق و اجتناب از کار تکراری و نتیجه
- یافتن روش های دقیقتر و ابزار ها برای حل مشکل فعلی
- فراهم آوردن پس زمینه ای برای ترکیب بهتر فرضیه های تحقیق
- نقد تحلیل قبلی و درک کمبود و نیاز به اثبات تحقیقات کنونی
- شناسایی خطا هایی که قبلا مورد بررسی قرار گرفته اند و سعی از جلوگیری این تکرار
- آشنایی با پیشنهادات خاصی از پژوهشگران قبلی برای تحقیقات آینده
- حمایت جدی از استدلال منطقی در مرحله ارزیابی و تحلیل فرضیه ها و استنباط ها
- درک منابع معتبر قابل استفاده برای تحقیقات کنونی
پیشینه پژوهش در فصل دوم پایان نامه
اهمیت پیشینه پژوهش در تحقیقات علمی
تاکنون متوجه شدیم که پیشینه تحقیق برای تعیین معانی و روابط بین متغیرها و همچنین مقایسه نتایج تحقیقات انجام شده با فرضیه‌های تحقیق جدید در نظر گرفته می‌شود. اما بد نیست دیگر جنبه‌های مهم و تاثیر گذار این بخش را هم مرور کنیم تا پژوهشگران محترم بدانند که نگارش این بخش تنها با یک جستجوی اینترنتی ساده تمام نمی‌شود.
قبل از آغاز تحقیق، پژوهشگر نیاز دارد که با بررسی مدارک و اسناد مرتبط با موضوع، اطلاعات ذهنی خود را گسترش دهد. این کار به او کمک می‌کند تا پیش از نگارش طرح تحقیق، مسئله و متغیرهای خود را مجددا تعریف و معین کند. ضمن این کار با دستاوردهای قبلی هم آشنا شده و فاکتورهای مورد نیاز برای پژوهش را مطابقت میدهد. همچنین، بررسی پیشینه مطالعات، توانایی پژوهشگر را در ارتباط دادن اطلاعات پژوهش‌های قبلی با مسئله تحقیق بهبود می‌بخشد و می‌تواند چارچوبی برای اجرای تحقیق جدید فراهم کند. در نتیجه ما به دنبال تحقق این اهداف هستیم:
- برقراری ارتباط درست و منطقی میان اطلاعات پژوهش‌های گذشته با مسئله تحقیق جدید
- دستیابی به چارچوب نظری منسجم و یا چارچوب تجربی برای بررسی مسئله تحقیق جدید
- آشنایی با روش‌های تحقیق مورد استفاده در پژوهش‌هایی که قبل نوشته شده‌اند
برای رسیدن به اهداف چه باید کرد؟
لازم است برای درست نگارش صحیحی بخش پیشینه تحقیق، موارد زیر را در نظر داشته باشیم:
- انتخاب منابع اطلاعات مرتبط با موضوع
- ارائه مطالب از کلی به جزئی
- اجتناب از ارائه مطالب به طور مجرد و بدون رابطه منطقی با دیگر موارد
- تنظیم مطالب به طور سازماندهی شده و منطقی
همچنین، پیشینه مطالعات باید شامل آخرین دستاوردهای علمی و تحقیقات مشابه در مورد موضوع ما باشد. تنها با رعایت این نکات این که بخش مورد نظر، به پژوهشگر کمک می‌کند تا فرضیات خود را با مطالعات قبلی هم‌خانواده مطابقت دهد و از دستاوردهای دیگران بهترین استفاده را داشته باشد. پیشینه تحقیق در پروپوزال هم به عنوان یکی از اجزای اصلی محسوب می‌شود و باید با دقت و سازماندهی مناسبی نگارش شود.
انواع پیشینه تحقیق یا مرور متون گذشته
شاید تاکنون به این موضوع توجه نکرده‌اید که مرور متون قبلی هم انواع مختلفی دارد و باید آن را با اصول تعریف شده پیش برد. به همین دلیل در این بخش انواع پیشینه‌های تحقیق را با هم مرور می‌کنیم تا زمان نگارش این بخش، دید واضحی داشته باشید.
1. مرور استدلالی (Argumentative Review)
مرور استدلالی (Argumentative Review) یکی از روش‌های بررسی مطالعات پیشین است که به ما امکان میدهد منابع علمی را برای تایید یا رد یک فرضیه، استدلال یا مسئله فلسفی، بررسی کنیم. هدف اصلی پژوهشگر در این نوع مرور، ایجاد پیکره‌ای علمی با دیدگاهی انتقادی است. برای نمونه در علوم اجتماعی که معمولا پژوهش‌های پرمایه‌ای دارد، استفاده از رویکرد استدلالی در تحلیل منابع، قالب گفتمانی مشروعی است. با این حال، لازم است که پژوهشگر در طی فرایند این نوع بررسی، از سوگیری پرهیز کند.
2. مرور یکپارچه (Integrative Review)
در بررسی با شیوه مرور یکپارچه (Integrative Review)، منابع فراگیر به طور کلی مرور و جمع‌بندی می‌شوند تا پژوهشگر چهارچوب جدیدی را در ارتباط با حوزه مورد بحث، ایجاد کند. این شیوه می‌تواند شامل مرور تمام مطالعاتی باشد که با مسائل پژوهشی یا فرضیات مشابه در ارتباط هستند. یک مرور یکپارچه خوش‌ساخت، باید استانداردهای مشابهی با پیشینه‌های تحقیق اولیه داشته باشد و از نظر شفافیت، انسجام و همتاسازی مناسب باشد. در پژوهش‌های مربوط به مباحث علوم اجتماعی، مرور یکپارچه به عنوان رایج‌ترین شکل پیشینه تحقیق شناخته می‌شود.
3. مرور تاریخچه‌ای (Historical Review)
همان طور که از نام این روش پیدا است، تحقیقات تاریخی معمولا بر پژوهش‌هایی در یک دوره زمانی خاص تمرکز دارند. در واقع محقق باید موضوعات، مفاهیم، تئوری‌ها و پدیده‌های مربوط به آن دوره مشخص شده را در منابع علمی جستجو کند. هدف این نوع تحقیقات، شناسایی جایگاه پژوهش در بازه‌های زمانی مشخص تاریخی و همچنین نشان دادن مسیر پژوهش‌های آتی است.
4. مرور روش‌شناختی (Methodological Review)
در کنار این موارد، بررسی متون قبلی با شیوه روش‌شناختی هم امکان پذیر است. این روش به طور خاص بر روش‌های تحلیلی که پژوهشگران در سطوح مختلفی اعم از نظریه، تحقیقات میدانی پایه، رویکردهای پژوهشی، جمع‌آوری داده‌ها و تکنیک‌های تحلیلی در پژوهش‌های خود به کار می‌برند، تمرکز دارد. این روش در مرور متون قبلی، چارچوب ساده و قابل فهمی را در سطوح مختلف فراهم می‌کند تا نشان دهد چگونه پژوهشگران پیشین از منابع علمی متنوع (از سطوح مفهومی تا اسناد پژوهشی کاربردی)، در نمونه‌برداری، جمع‌آوری و تحلیل داده، فعالیت‌های میدانی، مصاحبه و غیره استفاده کرده‌اند.
5. مرور نظام‌مند (Systematic Review)
مرور نظام‌مند (Systematic Review) یک شکل از بررسی پیشینه تحقیق است که با هدف شناسایی، ارزیابی و گزارش دادن درباره مطالعات پژوهشی مرتبط با یک مسئله انجام می‌شود. در این روش، از تکنیک‌های استاندارد و از پیش تعیین شده برای جستجوی مطالعات مرتبط، ارزیابی کیفیت آن مطالعات و تحلیل داده‌ها استفاده می‌شود. این روش به طور عمده برای بررسی مطالعات پژوهشی گذشته در حوزه پزشکی بالینی و سلامت همگانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در علوم اجتماعی هم کاربرد دارد.
6. مرور نظری (Theoretical Review)
در نهایت، می‌توانیم از مرور نظری (Theoretical Review) استفاده کنیم که به معنای بررسی مطالعات انجام شده در ارتباط با یک موضوع، نظریه یا پدیده است. این شکل از پیشینه تحقیق به بررسی نظریه‌های موجود در حال حاضر، رابطه بین آنها و تعیین میزان موفقیت پژوهش‌های گذشته، می‌پردازد. همچنین، این روش فرضیات جدیدی را تدوین کرده و کمبودهای نظری در زمینه مورد نظر را هم شناسایی می‌کند.
برای استفاده از این روش، می‌توانیم روی مفاهیم نظری یا چارچوب کلی نظریه‌های موجود متمرکز شویم و نظریات جدیدی را برای بررسی و آزمایش تدوین کرد. به طور کلی، مرور نظری در علوم اجتماعی و انسانی، برای بررسی تئوری‌های موجود و توسعه آنها، استفاده می‌شود.
بخش‌های مختلف پیشینه تحقیق
با توجه به هرآنچه که تاکنون گفته شده، احتمالا با دید بهتری به سراغ بررسی و تحلیل پیشینه تحقیق خود خواهید رفت. اما مهم است زمان نگارش این بخش اجزاء مختلف آن را هم بشناسید. در اصل برای نوشتن بخش پیشینه مطالعاتی پایان نامه باید ساختار زیر را در نظر بگیرید.
· مقدمه پیشینه
پژوهشگر در این بخش، به معرفی حوزه تحقیق، وضعیت موضوع انتخاب شده و هدف از بررسی مطالعات گذشته آن می‌پردازد. هدف از وجود چنین بخشی آشنایی خوانندگان با چرایی انتخاب این نظریه است.
· روش‌ها
در بخش روش‌ها به طور خاص مشخص می‌کنیم که بعد از بررسی پیشینه، برای نگارش پایان نامه چه چارچوبی را انتخاب کرده‌ایم. در واقع پژوهشگر معیارهای مورد استفاده برای انتخاب منابع یا نحوه ارائه اطلاعات را شرح میدهد. این بخش به خوانندگان کمک می‌کند تا با روش محقق در نگارش پایان نامه آشنا شوند.
· بدنه پیشینه
دقیقا مانند کل پایان نامه، بخش پیشینه تحقیق هم باید بدنه داشته باشد. در این قسمت، نویسنده چگونگی ساختار پاراگراف‌های پیشینه تحقیق را شرح میدهد و به موضوعات فرعی بر اساس مضامین مختلف می‌پردازد. در این بخش، نویسنده باید به شرح کامل تحقیقات قبلی در حوزه مربوطه بپردازد و موضوعات را با دقت برای خواننده توضیح دهد.
· جمع بندی پیشینه
در پایان، مهم‌ترین پژوهش‌ها در حوزه منتخب پایان نامه را به صورت خلاصه ارائه می‌دهیم. در ضمن پرسش‌هایی که برای بررسی موضوع مطرح شده را لحاظ می‌کنیم. محقق باید در این بخش به خلأهای تحقیقاتی که در این بررسی آشکار شده، اشاره کرده و پیشنهادات احتمالی خود را برای تحقیقات آینده، بیان کند.
· فهرست منابع پیشینه
در نهایت، باید فهرست منابع مورد استفاده را به صورت دقیق نوشته و هر جا لازم بود، شماره صفحه و جزئیات بخش را ارائه کنیم. در این بخش، پژوهشگر باید منابع استفاده شده در تحقیق خود را به صورت کامل لیست کند و به خوانندگان اجازه دهد تحقیقات او را بررسی کنند.
چگونه منابع مورد نیاز برای پیشینه تحقیق را پیدا کنیم؟
این سوال به طور معمول در ذهن هر پژوهشگر تازه کاری نقش می‌بندد. به همین دلیل سعی کردیم شما را با منابع مربوط به پیشینه پژوهش آشنا کنیم تا بتوانید مسیر پیش روی خود را بهتر تنظیم کنید. به یاد داشته باشید که منابع پیش روی هر تحقیق به طور کلی به دو دسته منابع دست اول و منابع دست دوم تقسیم می‌شوند. منابع گروه اول شامل مطالعات و نوشته‌های اولیه یک نظریه‌پرداز هستند. منابع گروه دوم هم شامل مقالات، کتاب‌ها و دایره المعارف‌هایی هستند که تحقیقات انجام شده در مورد موضوع را ارزیابی می‌کنند.
1. چگونگی شناسایی منابع عام جهت تدوین پیشینه پژوهش
در ابتدای امر باید به سراغ «منابع مقدماتی» بروید. این منابع به شما کمک می‌کنند یک تصویر کلی و تقریبا جامع از حوزه مورد بررسی به دست آورید. بهترین منابع در این بخش دایره‌المعارف‌ها، فرهنگ‌‌های تشریحی و کتاب‌های پایه هستند. در کنار این موارد می‌توانید از منابع زیر هم برای جستجوی پيشينه پژوهش استفاده کنید.
· پایگاه‌های اطلاعاتی
در پایگاه‌های اطلاعاتی منابعی را بازیابی می‌کنیم که دارای بخش مرور نوشتارها و پیشینه پژوهش هستند. برای جستجو در این متون، عبارت «پیشینه پژوهش یا پیشینه تحقیق » یا «Literature review» را با کلیدواژه تحقیق خودمان وارد می‌کنیم.
· فهرست کتابخانه‌ها
فهرست کتابخانه‌ها می‌تواند شامل نام نویسندگان، مترجمان، عناوین و موضوع جستجو باشد.
· جستجوی اینترنتی
موتورهای جستجو معمولا نقش مهمی در بازیابی منابع ایفا می‌کنند. آنها می‌توانند با استفاده از عملگرهای مشخص (مثل عملگرهای بولین) در زمان بازیابی اطلاعات به صورت دقیق و بهینه مورد استفاده قرار بگیرند.
· دروازه‌های اطلاعاتی
دروازه‌های اطلاعاتی یا همان Internet gateways مجموعه سایت‌هایی هستند که منابع اینترنتی موجود در یک زمینه خاص را شناسایی می‌کنند. جالب‌تر اینکه این امکان را هم دارند منابع را به شکل سازمان یافته معرفی نمایند.
· سایت انجمن‌های علمی و مراکز پژوهشی
انجمن‌های علمی جزو مهم‌ترین نهادهای تولید دانش به حساب می آیند. سایت هایی که چننی انجمن هایی را هدایت می‌کنند، معمولا منابع علمی و پژوهشی معتبری را در خود جای داده اند. برای نمونه می‌توانید از سایت انجمن روانشناسی آمریکا یا انجمن کتابداران آمریکا دیدن کنید.
2. چگونگی شناسایی منابع تخصصی جهت تدوین پیشینه پژوهش
موارد ذکر شده در لیست زیر باید به عنوان منابع اصلی پيشينه پژوهش مورد استفاده باشند.
- پایان نامه‌ها
- گزارش پژوهشی
- مقاله‌های مبتنی بر پژوهش
- مقاله‌های مروری
- مقالات همایش‌ها
- مقاله‌های توصیفی و تحلیلی
- کتاب‌ها
- کتاب‌های مروری
- منابع مرجع
- روزنامه‌ها
- انتشارات دولتی
روش‌های پیشینه یابی از منابع عام و تخصصی
فرض را بر این بگذاریم که شما منابع ذکر شده را برای بررسی پیشینه پژوهش در نظر گرفته‌اید. احتمالا با این سوال روبهرو می‌شوید که این منابع را چگونه دسته بندی کرده و اطلاعات به دست آمده را چطور تدوین کنیم. برای بررسی دقیقتر می‌توانید با کلیدواژه‌ها شروع کنید.
در مبحث پیشینه‌یابی پژوهش، روش متداول برای یافتن مطالب قابل استفاده در مورد یک موضوع، استخراج کلیدواژه‌های مرتبط با آن و جستجوی آنها در بانک‌های اطلاعاتی موجود است. با دسترسی به این منابع، محقق می‌تواند به مطالعات قبلی که در رابطه با موضوع مورد نظر صورت گرفته‌اند دسترسی پیدا کند.
به یاد داشته باشید کشورهایی که محدودیت‌های بیشتری در انتشار کتاب و مقاله دارند، باعث می‌شوند تجربه مطالعاتی صاحب‌نظران در زمینه‌های مختلف با محدودیت انتشار روبرو شود. به همین دلیل، مراجعه به این محققان محجور مانده، به ویژه در مناطق دورافتاده، به عنوان یکی از روش‌های پیشینه یابی تحقیق، بسیار حائز اهمیت است.
پس از یافتن منابع و استخراج مطالب مرتبط با موضوع مورد نظر، به طور معمول آنها را در فیش‌های مخصوص یادداشت می‌کنیم و در بالای همان فیش، مشخصات کتاب یا مقاله را به اصول فهرست نویسی، درج می‌کنیم.
محقق در استناد به منابع، می‌تواند جملات مرتبط را هم با نقل قول در ذیل گیومه ذکر کند. با این حال، باید به دقت از استناد به منابع غیرمعتبر، ضعیف و یا منابعی که به محقق، کمکی نمی‌کنند، خودداری کرد و اعتبار داخلی و خارجی منابع را مورد بررسی قرار داد.
اصول تنظیم گزارش‌های مربوط به بررسی‌های پیشینه پژوهش
در گام بعدی باید بتوانیم گزارش‌های به دست آمده از منابع مختلف در مورد پيشينه پژوهش را تدوین کنیم. در این مرحله ما با اطلاعات زیادی مواجه هستیم که باید دسته بندی شوند تا در نهایت یک خلاصهای از بررسی پیشینه مطالعات در اختیار داشته باشیم.
این خلاصه و یا گزارش به دست آمده به محقق کمک می‌کند تا کمبودهای خود را شناسایی می‌کند. در ضمن منطق تحقیق، سؤال یا فرضیه را هم شفاف سازی خواهد کرد. به طور معمول بررسی پيشينه پژوهش با مطالعه منابع کلی شروع شده و با مطالعه مرتبط‌ترین مرجع، به پایان می‌رسد. در این میان پایان‌نامه‌ها و تک‌نگاری‌های نظریه پردازان، معمولا طویل‌تر هستند.
از آنجا که نمی‌توان با استفاده از یک نگاه، اهمیت مرجع‌ها را قبل از مطالعه تمام آنها تعیین کرد، یادداشت برداری باید به صورت خلاصه صورت بگیرد. در صورتی که لازم است درباره منبع بیشتر نوشته شود، از عبارات و علامات اختصاری هم استفاده کنید. هرچند نکات خیلی مهم با ذکر صفحه جدا می‌شوند، اما تمام نکات اصلی (مسئله، روش تحقیق، یافته‌ها و نتایج ضمنی) باید به طور کامل یادداشت شوند. همچنین محقق، باید نظرات انتقادی خود را بعد از مطالعه منابع، در همان برگه یادداشت کند.
پیشنهاد می‌کنیم منابعی که نظریه‌ای را تشریح کرده‌اند و یا برنامه‌ای را توصیف می‌کنند، به نحو دیگری خلاصه کنید. زمان مواجه با این نمونه منابع در بررسی پيشينه پژوهش، می‌توانید فقط احکام اصلی نظریه، جنبه‌های خاص برنامه یا حتی موضع اصلی مقاله‌های توصیفی را یادداشت برداری کنید. این گزارش‌ها باید با تأمل انتخاب شوند و بیشتر برای مقاصد تشریحی و نه استنادی، به کار برود.
· گزارش مبانی تجربی تحقیق
زمان تدوین گزارش‌ها به یاد داشته باشید که مبانی تجربی تحقیق شامل دو دسته مطالعات تجربی مستقیم و غیرمستقیم است که هر یک به دو دسته خاص و کل تقسیم می‌شوند.
- مطالعات تجربی مستقیم: در مطالعات تجربی مستقیم خاص، روابط بین متغیرهای پژوهش به صورت مستقیم بررسی می‌شود تا مشخص باشد موارد تا چه اندازه با موضوع پژوهش مطابقت دارند. در مطالعات تجربی مستقیم کل، روابط بین متغیرها در قالب مجموعه‌ای از وابستگی‌های دیگر بررسی می‌شود تا بدانید از الگوی رابطه کل و جزء پیروی می‌شود یا خیر.
- مطالعات تجربی غیرمستقیم: در مطالعات تجربی غیرمستقیم خاص، صرفا یکی از متغیرهای پژوهش در قالب یک مطالعه بررسی می‌شود. اما در مطالعات تجربی غیرمستقیم کل، روابط و تفاوت‌های متغیرهای پژوهش با متغیرهای غیرپژوهشی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
· گزارش مبنی نظری تحقیق
برای تدوین درست این بخش از پیشینه تحقیق یا پیشینه پژوهش هم محقق باید دسته‌بندی‌های تئوری مادر و تئوری خرد را بررسی کرده و نظریه استنادی خود را مشخص کند. بخش مهمی از مبانی نظری پیشین، شامل سؤالات و فرضیاتی است که در تحقیقات قبلی پاسخ داده شده‌اند. در نتیجه پیشینه‌ها به دو بخش موضوعی و روشی تقسیم می‌شوند که هر یک به نحوه کار مرتبط با موضوع تحقیق و پاسخ به سؤالات مرتبط با آن اشاره دارند.
در تنظیم بخش مبانی نظری، باید به کاربرد آن در تحقیق دقت شود و با توجه به موضوع، تنظیمات را به دسته‌های توصیفی، تبیینی، روشی و موضوعی تقسیم کرد. در نهایت، تجزیه و تحلیل و جمع‌بندی این بخش بسیار مهم است و محقق باید تحقیقات قبلی را با تحقیق خود مقایسه کرده و نقاط ضعف و قدرت را بررسی کند.
مراحل نگارش صحیح پیشینه تحقیق
قبلا هم اشاره کردیم که نوشتن پیشینه تحقیق نیازمند دقت زیادی است و نباید آن را بی اهمیت بدانید. در نگارش این بخش، چهار گام اصلی وجود دارد که عبارتند از: جمع آوری، ارزیابی و انتخاب تحقیقات برای پیشینه، یافتن ارتباطات و پیش زمینه‌ها، برنامه ریزی برای ساختار پیشینه مطالعات و نگارش نهایی.
گام اول
شما مقالات و منابعی را جستجو می‌کنید که با مسئله اصلی و فرضیات تحقیق در ارتباط هستند. برای تسریع روند این مرحله، می‌توانید با استفاده از کلمات کلیدی به دنبال منابع اصلی باشید. پیشنهاد می‌کنیم لیستی از کلمات کلیدی مرتبط با موضوع پایان نامه تهیه کرده و آنها را در لیست زیر جستجو کنید.
- کتابخانه دانشگاه
- Google scholar
- JSTOR
- EBSCO
- Project Muse (علوم انسانی و اجتماعی)
- Medline (علوم زندگی و زیست پزشکی)
- EconLit (اقتصاد)
- Inspect (فیزیک، مهندسی و علوم کامپیوتر)
پس از جستجوی منابع، باید به چکیده و محتوای آنها توجه کنید و موارد را که با موضوع مطرح شده شما مرتبط هستند، انتخاب کنید. پس از انتخاب منابع، باید آنها را مطالعه کرده و یادداشت‌های لازم را برای خود ذخیره کنید. این یادداشت ها به شما کمک می‌کنند با منابع معتبر استناد کنید. استناددهی به منابع باعث می‌شود که پژوهش شما قابل اعتماد تر و مورد تایید بیشتری باشد. ضمن اینکه دوری از سرقت علمی را هم در نظر داشته اید.
گام دوم
گام بعدی در نگارش پیشینه تحقیق، یافتن ارتباطات و پیش زمینه‌ها است. در این مرحله، باید به دنبال الگوها و تغییرات در روش‌های تحقیق و نتایج باشید. همچنین باید سوالات و نظریه‌های پرتکرار در زمینه موضوع خود را شناسایی کرده و با بحث، گفتگو و تضاد در منابع مختلف آشنا شوید. در ضمن باید به دنبال تئوری‌ها و مطالعات مؤثری باشید که می‌توانند مسیر تحقیقات را تغییر دهند. در نهایت، باید به دنبال مسائلی باشید که در تحقیقات گذشته بدون توجه باقی مانده‌اند. این مرحله به شما کمک می‌کند که ساختار پیشینه مطالعاتی خود را بررسی کرده و نشان دهید که چگونه تحقیق شما به گسترش دانش فعلی، کمک خواهد کرد.
برای پیشبرد بهتر این مرحله می‌توانید از این سوالات استفاده کنید.
- کاربرد روش‌های خاص در این تحقیق با توجه به طول زمان بیشتر شده یا کمتر؟
- چه سوالات و نظریه‌های در زمینه موضوع پر تکرار هستند؟
- اکثر منابع در رابطه با چه بخشی دارای اختلاف نظر هستند؟
- تئوری‌ها و مطالعات مؤثری وجود دارد که به طور کلی مسیر تحقیقات را تغییر داده باشند؟
- کدام بخش از ای موضوع در تحقیقات گذشته بدون توجه باقی مانده است؟
گام سوم
در گام بعدی باید ساختار پیشینه تحقیق را مشخص کنیم. راه‌حل‌های متعددی برای سازماندهی این بخش وجود دارد و می‌توانید بسته به طول و جزئیات پیشینه پایان نامه، از روش‌های مختلف و یا ترکیبی زیر استفاده کنید.
- استراتژی سلسله تاریخی: ساده‌ترین روش سازماندهی متن پیشینه مطالعاتی همین است. در این روش، شما به دنبال پیگیری روند پیشرفت یک موضوع در طول سال‌های گذشته هستید. نباید خلاصهای از تحقیقات انجام شده بدون تجزیه و تحلیل آنها ارائه کنید. بلکه باید سعی کنید الگوها، نقاط قوت و ضعف، و بحث اصلی که مسیر تحقیقات را شکل داده است، را شناسایی کنید و تفسیر خود را ارائه دهید.
- استراتژی موضوعی: موضوعات مرکزی و تکراری را پیدا می‌کنیم تا پیشینه را به بخش‌های مختلف و کارآمدتر، تقسیم کنیم. این روش به شما کمک می‌کند تا به صورت جامع و جزئی‌تر درباره موضوع خود بنویسید.
- استراتژی روش شناسی: در این روش، نتایج را با یکدیگر مقایسه کرده و به یک نتیجه واحد می‌رسیم.
- استراتژی تئوریک: می‌توانیم به بررسی نکات کلیدی مختلف در تحقیقات متفاوت، تئوری‌ها و مدل‌ها مجزا بپردازیم. در این روند با برخی از نظریه‌ها مخالفت می‌کنیم و یا از ترکیب چند نظریه برای تدوین تحقیق خودمان، استفاده می‌کنیم.
گام چهارم
برای نوشتن بخش پیشینه تحقیق، به سه بخش کلی معرفی، متن اصلی و نتیجه گیری نیاز داریم. در بخش معرفی، هدف پیشینه باید به طور کامل و واضح بیان شود تا خواننده بتواند به درک بهتری از موضوع پژوهش برسد. بخش متن اصلی را می‌توانیم به زیربخش‌های مختلف تقسیم کنیم. در این بخش، باید نکات اصلی تحقیقات مختلف جمع آوری و به شکل قابل فهمی با یکدیگر ترکیب شوند. همچنین، باید به تحلیل و تفسیر نتایج پیشین و ارزیابی منتقدانه آنها پرداخته شود. در این بخش، استفاده از جملات تیتروار برای فهم دقیق متن و بیان تضادها و مقایسه‌ها، مفید است.
در بخش نتیجه گیری، باید نتایج کلیدی که از مطالعه و بررسی تحقیقات دریافته‌ایم را مطرح کرده و به اهمیت آنها تاکید کنیم. این بخش باید به صورت مختصر و مفید باشد و خواننده را به نتیجه نهایی پژوهش هدایت کند.
اشتباهات در تدوین پیشینه پژوهش
نتیجه‌گیری
پیشینه مطالعاتی یک پایان نامه، به تلفیق مطالب بررسی شده و البته تفسیر پژوهشگر از دانش موجود درباره مسئله اشاره دارد. برای بررسی تحقیقات قبلی و تدوین پیشینه تحقیق|پيشينه پژوهش، باید منابع اطلاعاتی مرتبط را با ترفندهای ذکر شده در متن تجزیه و تحلیل کنید. در این روند مشخص کردن واژگان کلیدی مرتبط با مسئله تحقیق، جست‌وجوی منابع اطلاعاتی و یافتن عنوان مقاله‌های مرتبط با موضوع تحقیق گام‌های ابتدایی ما هستند. در ادامه می‌توانیم با گزینش منابع مرتبط، تهیه چکیده و نقد منابع برای تدوین چارچوب نظری و یا تجربی تحقیق آماده شویم.
تحقیقات گذشته محققان این را نشان می دهد که موضوع قابل بررسیشان تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر جامعه انسانی داشته و دارد. چون تغییرات و تحولات در همه حوزه ها به شدت در حال افزایش است، اهمیت بررسی موضوع پژوهش در گذشته برای درک بهتر و عمیق‌تری از این تأثیرات، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این اطلاعات اساسی درباره گذاشته می‌توانند به افراد یا پژوهشگران و سازمان‌ها در گرفتن تصمیمات مهم و اجرای راهکارهای مناسب و اثرگذار در زمینه مورد نظر کمک کنند.
منابع
پری‌رخ، مهری؛ فتاحی، رحمت‌الله (۱۳۹۰). مرور نوشتارها و پیشینه پژوهش: راهنمای نگارش. تهران: نشر کتابدار.
منصوریان، یزدان (1389). محسنی، حمید، ویراستار. مبانی نگارش علمی. تهران: کتابدار.
حری، عباس (1390). آیین نگارش علمی. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور.
دکتر سرمد و همکاران (1387)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران
دیدگاهتان را بنویسید